Πιθανά κοιτάσματα πολύτιμων μετάλλων σε 5 περιοχές της Κύπρου.

Λευκωσία: Σε βάθος έρευνες για εντοπισμό κοιτασμάτων πολύτιμων μετάλλων προχωρούν ξένες εταιρείες, ύστερα από κάποιες πρώτες ενδείξεις που εντόπισαν στο έδαφος της Κύπρου. Ήδη εντοπίστηκαν πιθανά κοιτάσματα σε πέντε περιοχές στην Λάρνακα και την Πάφο

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα «Wall Street Journal», η εταιρεία Northern Lion ανακοίνωσε σήμερα στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης την ολοκλήρωση της γεωφυσικής της έρευνας στην Κύπρο και την έναρξη ενός γεωτρητικού προγράμματος σε βάθος με τη συνεργάτιδα εταιρεία της Centerra Gold.

Το γεωτρητικό πρόγραμμα στα 1.500 μέτρα θα εξετάσει διάφορους υποψήφιους στόχους που προσδιορίστηκαν από τη γεωφυσική έρευνα, η οποία ολοκληρώθηκε εντός των αδειοδοητημένων περιοχών στην Κυπριακή Δημοκρατία.

«Είμαστε ενθουσιασμένοι που θα υλοποιήσουμε ένα γεωτρητικό πρόγραμμα το οποίο χρηματοδοτείται από την Centerra. Πολύ λίγες έρευνες έχουν ολοκληρωθεί στην Κύπρο τα τελευταία 40 χρόνια και με την τεχνογνωσία ενός από τους κορυφαίους παραγωγούς χρυσού, το πρόγραμμά μας έχει σχεδιαστεί για συστηματική ανακάλυψη μεγάλων μαζών θειούχων ορυκτών», σχολίασε ο πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας, Τζον Λάντο.

Η εξειδικευμένη έρευνα που ολοκληρώθηκε εντόπισε πιθανά κοιτάσματα σε πέντε περιοχές στην Λάρνακα και την Πάφο.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της εταιρείας, πιθανά κοιτάσματα εντοπίστηκαν στην επαρχία Λάρνακας, όπου στα Πάνω Λεύκαρα η έρευνα έδειξε τρία σημεία στα οποία έχει προγραμματιστεί επανάληψη του γεωτρητικού προγράμματος.

Στην Πάφο έχουν εντοπιστεί πιθανά κοιτάσματα στην περιοχή των παλιών Μεταλλείων της Λίμνης και της Κυνούσας.

Έντονη δραστηριότητα για έρευνα κοιτασμάτων

Υπάρχει μια έντονη δραστηριότητα στο νησί για έρευνα κοιτασμάτων και κάποιες από τις εταιρείες εντόπισαν ενδείξεις, οι οποίες επιτρέπουν την περαιτέρω έρευνα, σχολίασε στο ΚΥΠΕ η Υπηρεσία Μεταλλίων

«Από τα αποτελέσματα υπάρχει ενθάρρυνση για περαιτέρω έρευνα αλλά στο παρόν στάδιο δεν μπορούμε να μιλούμε για οποιοδήποτε οικονομικά εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα», αναφέρθηκε στο ΚΥΠΕ. 

Σύμφωνα με την Υπηρεσία Μεταλλίων, έχουν γίνει κάποιες δειγματοληπτικές γεωτρήσεις και υπάρχουν ενδείξεις που να επιτρέπουν την περαιτέρω έρευνα για εντοπισμό τυχόν κοιτασμάτων.
- See more at: http://www.philenews.com/el-gr/top-stories/885/166121/pithana-koitasmata-polytimon-metallon-se-5-perioches-tis-kyprou#sthash.2gXm4HLl.dpuf
11/10/13

ΕΕ: Προς κανόνες ανακύκλωσης των μπαταριών ηλεκτρικών αυτοκινήτων;

Η διαφαινόμενη πρόκληση για το πώς θα αντιμετωπιστεί το ζήτημα των εκατοντάδων χιλιάδων χρησιμοποιημένων μπαταριών λιθίου που παράγονται για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα συνιστά προτεραιότητα για τις Βρυξέλλες, αναφέρουν πηγές της ΕΕ. 
«Βρίσκεται εντός του πεδίου μας», είπε αξιωματούχος της ΕΕ στη EurActiv. «Μόλις αρχίσαμε να κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση και η πρόκλησή μας είναι να βρούμε τις προτεραιότητες, διότι είναι αδύνατο να εξετάζουμε όλα τα προϊόντα, τα υλικά και τους συνδυασμούς των αποβλήτων».

Το λίθιο είναι περισσότερο πλούσιο απ’ ότι το νικέλιο και το κοβάλτιο, υλικά που χρησιμοποιήθηκαν σε υβριδικά και προηγούμενα μοντέλα αυτοκινήτων. Όμως, λόγω του ότι η ανακύκλωση κοστίζει πέντε φορές περισσότερο από την εξόρυξη, λίγες αυτοκινητοβιομηχανίες είναι σε θέση να ανακυκλώσουν τις απαιτούμενες ποσότητες. 
Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα έχουν εξιδανικευθεί από κάποιους περιβαλλοντολόγους, όμως όσο χρειάζεται μια καθαρή παροχή ενέργειας, προκειμένου να εξοικονομήσει εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, άλλο τόσο χρειάζεται να γίνει ένας σωστός σχεδιασμός για την απόρριψη των ογκωδών μπαταριών λιθίου (που μπορεί να ζυγίζουν έως και 250 κιλά) κατά το τελευταίο στάδιο του κύκλου ζωής τους. 
«Το πρόβλημα είναι ότι ο δείκτης ανακύκλωσης όλων των μετάλλων υψηλής τεχνολογίας που σήμερα βρίσκονται σε μεγάλη ζήτηση είναι λιγότερος από 1%», δήλωσε στη EurActiv o Ernst Ulrich von Weizsäcker, ο αντιπρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Πόρων του UNEP. 
«Αυτό το ποσοστό ανακύκλωσης ισχύει και για το λίθιο που είναι απαραίτητο στις μπαταρίες των αυτοκινήτων». 
Η οδηγία για τις μπαταρίες 
Σύμφωνα με την οδηγία της ΕΕ για τις μπαταρίες, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να συλλέγουν το 25% όλων των φορητών μπαταριών -που συνήθως κατασκευάζονται από ιόντα λιθίου- έως το 2012. Αυτό το νούμερο αναμένεται να αυξηθεί στο 45% έως το 2046. 
Υπάρχει ένας γενικός σκεπτικισμός σχετικά με το αν αυτοί οι στόχοι θα επιτευχθούν, σκεπτικισμός που ενισχύεται από το γεγονός ότι σύντομα θα αυξηθεί ο αριθμός των μπαταριών ιόντων λιθίου προς απόρριψη, παρά τις προσπάθειες των κατασκευαστών να επεκτείνουν τη διάρκεια των μπαταριών τους.
Η εταιρεία Στρατηγικών Συμβούλων Roland Berger θεωρεί ότι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που χρησιμοποιούν μπαταρίες ιόντων λιθίου θα φτάσουν στο μερίδιο του 20% της αγοράς αυτοκινήτων στη Δυτική Ευρώπη έως το 2020. 
Άλλη μια εταιρεία συμβούλων, η Frost & Sullivan, διατείνεται ότι θα χρειαστούν σχεδόν 500.000 μονάδες μπαταριών ιόντων λιθίου ανά χρόνο, έως το 2015. Εξαιτίας του απαγορευτικού κόστους παραγωγής τους, πιθανόν θα εκμισθωθούν στους αγοραστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων, χωρίς να αγοραστούν.
Οι γνώστες της βιομηχανίας πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή δε θα περιμένει τις αγορές να ευθυγραμμίσουν τις τιμές τους με την πλανητική κρίση.
Ασαφής δέσμευση
Επιβαρυμένα από ένα συνεχή πόλεμο υπό την οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό, με μόνο 11 από τα 41 προϊόντα της ομάδας να έχουν εγκριθεί από το Μάρτιο του 2011, υπάρχει αξιοσημείωτη έλλειψη του επείγοντος χαρακτήρα από τη μεριά των Βρυξελλών.
Η Κομισιόν κατέληξε να αναφέρει ότι σχετικά με τα ιόντα λιθίου που αναφέρονται στον πρόσφατο χάρτη ενεργειακής αποδοτικότητας των πόρων (σελίδα 26) υπήρξε μια ασαφής δέσμευση ώστε να «διασφαλιστεί η ασφάλεια της παροχής καίριων υλικών (απαραίτητων για τις μπαταρίες».
Ωστόσο, έγγραφο εργασίας για το χάρτη είχε προηγουμένως αναφέρει (για τη σελίδα 26) ότι η ανάπτυξη των πράσινων οχημάτων αύξησε τη ζήτηση για πρώτες ύλες -όπως το λίθιο για τις μπαταρίες- οι οποίες ήταν «υποκείμενες σε περιορισμούς στην παροχή τους σε λίγες γεωγραφικές περιοχές».
.euractiv.gr
14/12/12

Εξόρυξη ραδιενεργών κοιτασμάτων “σπάνιων γαιών” από την άμμο της θάλασσας σε όλη τη ζώνη από Στρυμόνα μέχρι Έβρο: μια εφιαλτική προοπτική

Bayan Obo, Εσωτερική Μογγολία, Κίνα:
Το μεγαλύτερο μεταλλείο σπάνιων γαιών στον κόσμο. Περίπου 57 εκατ. τόνοι αποθέματα περιεκτικότητας 6% σε οξείδια σπάνιων γαιών.
Υψηλής προτεραιότητας φαίνεται ότι είναι για το ΙΓΜΕ η έρευνα για την ανακάλυψη εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων σπάνιων γαιών – “τα hi-tech μέταλλα της Ελλάδας” – στις άμμους της θαλάσσιας περιοχής της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Σύμφωνα με τη συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα ΕSPRESSO ο Γεν. Διευθυντής του ΙΓΜΕ κ. Παπαβασιλείου, εντός του Ιουνίου το ΙΓΜΕ θα υποβάλλει στο Υπουργείο Οικονομίας πρόταση για χρηματοδότηση της έρευνας από το 4ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Θα γίνει υποθαλάσσια έρευνα στην υφαλοκρηπίδα του βόρειου Αιγαίου, σε μικρή απόσταση από την ακτή και κοντά στις εκβολές των ποταμών Στρυμόνα, Νέστου και Έβρου. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον εντοπίζεται στην περιοχή από την Καβάλα μέχρι την Αλεξανδρούπολη και η αξία των περιεχόμενων μετάλλων πιθανόν να ανέρχεται στα 125 εκατομμυρία δολάρια.

Υπενθυμίζεται ότι η περιοχή αυτή συμπίπτει με δυο από τα σημαντικότερα Εθνικά Πάρκα της Β. Ελλάδας: το Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (Δ. Νέστου- Βιστωνίδας- Ισμαρίδας, ΚΥΑ 44549/ 17.10.08/ΦΕΚ 497 Δ /17.10.08) και το Εθνικό Πάρκο Δέλτα Έβρου (ΚΥΑ 4110/29.1.07/ΦΕΚ 102 Δ /16.3.07).
Είναι πολλά αυτά που ΔΕΝ είπε ο κ. Παπαβασιλείου στην ενδιαφέρουσα συνέντευξη του και το σημαντικότερο από αυτά είναι η λέξη ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ. Τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών περιέχουν σημαντικές συγκεντρώσεις θορίου και άλλων ραδιενεργών στοιχείων και παράγουν ραδιενεργά απόβλητα, η διαχείριση των οποίων έχει ειδικές απαιτήσεις και είναι ιδιαίτερα δαπανηρή. Αυτός είναι ο λόγος που εξόρυξη σπάνιων γαιών γίνεται πλέον αποκλειστικά στην Κίνα που ελέγχει πλήρως την παγκόσμια αγορά.
Στο θέμα αυτό έκανε ειδική αναφορά ο κ. Παπαβασιλείου και στην εισήγησή του στην ημερίδα ΕΞΠΡΕΣ-ΣΜΕ για τους “κρυμμένους θησαυρούς της Β. Ελλάδας” στις 29/5/2010. Αντιγράφουμε τα όσα σχετικά με τις σπάνιες γαίες είπε εκεί. Ολόκληρη η εισήγηση σε μορφή .ppt βρίσκεται εδώ.
ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΙΜΩΝ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΠΡΟΣΧΩΜΑΤΙΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΥΨΗΛΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ ΤΟΥ Β.ΑΙΓΑΙΟΥ.

• Τα αρχικά δείγματα των άμμων που μελετήθηκαν είναι πλούσια σε Th (1283 και 1710 ppm) πρόκειται δηλαδή για “Θοριούχο Μετάλλευμα” εμπλουτισμένο σε U (50ppm), Nb (200ppm), Y (150ppm).
• Τα ελαφρώς εμπλουτισμένα δείγματα πολλαπλασιάζουν σχεδόν κάθετα τις περιεκτικότητες τους σε U, Nb και Y, με ένα ξεχωριστό τρόπο αυτές σε Th και Zr.
• Τα αρχικά δείγματα άμμων παρουσιάζουν πολύ υψηλές περιεκτικότητες σε ελαφρές Σ.Γ. (La έως Sm ) πάνω από 7000 και 11000ppm, κάτι που αντιπροσωπεύει περίπου το 95% του συνολικού περιεχομένου σε Σ.Γ.
• Τις μεγαλύτερες περιεκτικότητες έχουν κατά σειρά το Ce, La, Nb και Pr που   αντιπροσωπεύουν το 93% περίπου αυτών σε αναλογίες 52 έως 65%, 20 έως 27%, 11 έως 16% και 4 έως 5% αντίστοιχα για τις παραπάνω Σ.Γ. Οι αναλογίες αυτές είναι εντός των ορίων διάθεσης συμπυκνωμάτων στην διεθνή αγορά.
• Επομένως τα αρχικά δείγματα των άμμων είναι “Μετάλλευμα Σπανίων Γαιών” όμοιο με το συμπύκνωμα ( mischmetal ) Ce, La, Nb. Pr,   το οποίο μάλιστα έχει και την υψηλότερη τιμή   10 – 15 $ /lb “mischmetal” έναντι 6-9 και 7$/lb των λοιπών δύο αντιστοίχων συμπυκνωμάτων που διατίθενται στην αγορά του La, Nb και Ce, La

Από αυτά που είπε ο κ. Παπαβασιλείου στην ημερίδα, αλλά δεν είπε στην εφημερίδα προφανώς για να μην τρομάξει τον κόσμο, επισημαίνουμε αυτό που είπαμε και πιο πάνω: πρόκειται για μετάλλευμα ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΟ, με υψηλή περιεκτικότητα σε θόριο (Th) και μικρότερη σε ουράνιο (U).

ΕΙΝΑΙ ΟΙ “ΣΠΑΝΙΕΣ ΓΑΙΕΣ” ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΠΑΝΙΕΣ;

Πίνακας: Aφθονία (περιεκτικότητες) χημικών στοιχείων στον άνω φλοιό της Γης, σαν συνάρτηση του ατομικού αριθμού. Οι σπάνιες γαίες (rare earth elements) είναι με γαλάζιο χρώμα (πηγή: seekingalpha.com)
Στην πραγματικότητα, τα μέταλλα των “σπάνιων γαιών” δεν είναι ιδιαίτερα σπάνια. Ο όρος “σπάνιες γαίες” είναι μάλλον αρχαϊκός και ανάγεται στην αρχική ανακάλυψη κάποιων από τα στοιχεία της ομάδας το 1787. Οι ελαφρύτερες όπως το σέριο (δημήτριο), το λανθάνιο και το νεοδύμιο, βρίσκονται σε μεγαλύτερη αφθονία στο φλοιό της γης από ότι ο μόλυβδος ή ο άργυρος. Μόνον ορισμένες από τις βαρύτερες σπάνιες γαίες, όπως το ευρώπιο, το δυσπρόσιο και το τέρβιο, είναι πραγματικά σπάνιες.
Εξόρυξη σπάνιων γαιών έχει γίνει στο παρελθόν σε πολλές χώρες, από τη Σουηδία μέχρι τη νοτιοανατολική Ασία. Στις ΗΠΑ, το μοναδικό μεταλλείο σπάνιων γαιών στο Mountain Pass στην έρημο Μοχάβε της Καλιφόρνια που ήταν κάποτε το μεγαλύτερο στον κόσμο, έκλεισε το 2002, λόγω περιβαλλοντικών προβλημάτων και αδυναμίας ανταγωνισμού με τις φτηνές σπάνιες γαίες από την Κίνα που μπήκε δυναμικά στην αγορά από τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Ήταν τότε (1992) που ο Deng Xiaoping έκανε την περίφημη δήλωση: “Υπάρχει πετρέλαιο στη Μέση Ανατολή, υπάρχουν σπάνιες γαίες στην Κίνα!”, σηματοδοτώντας τη στροφή της χώρας του στην εκμετάλλευση αυτών των μετάλλων.


(Διάγραμμα από το http://www.australianrareearths.com/current-issues.html)
Σήμερα, οι σπάνιες γαίες που χρησιμοποιούνται σε όλες τις εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας παγκοσμίως προέρχονται από την Κίνα η οποία έλεγχει πλήρως την αγορά, για ορισμένα από αυτά τα μέταλλα μέχρι ποσοστού 97%.

ΓΙΑΤΙ ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΜΟΝΟ ΟΙ ΚΙΝΕΖΟΙ ΣΠΑΝΙΕΣ ΓΑΙΕΣ;

Η περιορισμένη προσφορά αυτών των μετάλλων στην αγορά δεν είναι αποτέλεσμα της σπανιότητάς τους, αλλά ενός συνδυασμού οικονομικών και περιβαλλοντικών λόγων. Ακόμα και με την τεράστια ζήτηση των iPad και τα καινούρια υβριδικά αυτοκίνητα, η ποσότητα των σπάνιων γαιών που καταναλώνεται είναι εξαιρετικά μικρή – περίπου 130.000 τόνοι το χρόνο, ίσο μόλις με το ένα δέκατο της παραγωγής χαλκού του Φεβρουαρίου 2010. Οι ειδικοί αναλυτές προβλέπουν ότι η παγκόσμια αγορά των σπάνιων γαιών θα φτάσει τα 2 με 3 δις δολάρια μέχρι το 2014, αλλά ακόμα και αυτό είναι ίσο μόνο με το 1% της σημερινής αγοράς σιδήρου. Επίσης, οι σπάνιες γαίες δεν αποδίδουν ιδιαίτερα στο μεταλλείο – το μεγαλύτερο μέρος της αγοραίας αξίας τους παράγεται στην διαδικασία της επεξεργασίας.
Υπάρχουν επίσης κίνδυνοι για το περιβάλλον. Η εξόρυξη σπάνιων γαιών παράγει ραδιενεργά απόβλητα, η διαχείριση των οποίων στις ΗΠΑ και τον Καναδά απαιτεί ειδική αδειοδότηση και δαπανηρές διαδικασίες αποκατάστασης, γεγονός που κάνει τις βορειοαμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες να μειονεκτούν έναντι των Κινεζικών που δεν έχουν περιβαλλοντικές ανησυχίες κι αναστολές. Σαν αποτέλεσμα, αν και οι τιμές έχουν ανέβει σημαντικά τα τελευταία χρόνια, η εξόρυξη των σπάνιων γαιών είναι ακόμα ολόκληρες τάξεις μεγέθους λιγότερο επικερδής από το χαλκό ή το σίδηρο. Για τις μεγάλες μεταλλευτικές εταιρείες απλά δεν αξίζει τον κόπο.
Are Rare Earth Elements Actually Rare? – By Charles Homans | Foreign Policy.

ΤΟ ΒΡΩΜΙΚΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΚΑΘΑΡΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Οι “σπάνιες γαίες”, αυτά τα μέταλλα με τις πολύ ξεχωριστές ιδιότητες,  έχουνε λάβει μυθικές διαστάσεις χάρη στο ρόλο που παίζουν σε μια σειρά από “καθαρές” τεχνολογίες, από τις ανεμογεννήτριες μέχρι τα υβριδικά αυτοκίνητα. Υποστηρίζεται ότι η “πράσινη ανάπτυξη” δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τις σπάνιες γαίες. Μερικοί φτάνουν στο σημείο να ονομάζουν “πράσινα μέταλλα” τα μέταλλα που συμβάλλουν στην “πράσινη ανάπτυξη”, δηλαδή στις τεχνολογίες που εκπέμπουν λιγότερους ρύπους.
Όμως η λέξη “πράσινο”, που είναι της μόδας και κολλάει παντού, δίνει την εντύπωση ότι τα μέταλλα παράγονται με τρόπο μαγικό, χωρίς καμία επίπτωση στο περιβάλλον. Ουδέν αναληθέστερο τούτου. Η εξόρυξη και η μεταλλουργία έχουν μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος, είναι ενεργοβόρες, χρησιμοποιούν μεγάλες ποσότητες χημικών ουσιών και αφήνουν πίσω τους απόβλητα που συχνά είναι επικίνδυνα και χρειάζονται ειδική διαχείριση. Το να τα ονομάζουμε “πράσινα” επειδή χρησιμοποιούνται π.χ. σε ένα υβριδικό αυτοκίνητο που εκπέμπει λιγότερους ρύπους από ένα συμβατικό, είναι απλά κοροϊδία.
Ονομάζουμε “πράσινο” το αυτοκίνητο με μοναδικό και απόλυτο κριτήριο την εκπομπή ρύπων, παραβλέποντας ότι για την κατασκευή του καταναλώθηκαν τεράστιες ποσότητες ενέργειας και κάνα-δυο τόνοι διαφόρων μετάλλων και άλλων υλικών. Έχουμε δε την απαίτηση να ονομάζουμε “πράσινα” και τα ίδια τα μέταλλα, αγνοώντας πλήρως το περιβαλλοντικό κόστος της εξόρυξης και μεταλλουργίας τους.   Η όλη υπόθεση των “πράσινων μετάλλων” μυρίζει πράσινη μπογιά, δηλαδή greenwashing… Κι όλα αυτά για ένα προϊόν (αυτοκίνητο) που δεν προορίζεται να έχει διάρκεια ζωής μεγαλύτερη των 5-6 χρόνων, γιατί  θα πρέπει γρήγορα να αντικατασταθεί από το νεότερο μοδάτο μοντελάκι της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Από πολλούς έχει διατυπωθεί η βάσιμη επιφύλαξη ότι όχι όλες, αλλά σίγουρα κάποιες από τις πολυδιαφημισμένες “πράσινες” τεχνολογίες δεν είναι παρά ένα άλλοθι για αύξηση της κατανάλωσης. Oι ίδιες οι εταιρείες που τις αναπτύσσουν τις χρησιμοποιούν έτσι. Δημιουργούνται “υψηλής τεχνολογίας”, “πράσινα” καταναλωτικά αντικείμενα που σκοπό έχουν να καθησυχάσουν τις ενοχές του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου κοινού, με παράλληλη αύξηση της κατανάλωσης και των κερδών. Θεωρούμε ότι με τη λέξη “πράσινο” οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί και να τη χρησιμοποιούμε με φειδώ, ειδικά σε ότι έχει να κάνει με μη ανανεώσιμους φυσικούς πόρους.

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΞΟΡΥΞΗ ΣΠΑΝΙΩΝ ΓΑΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;

Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, μόνον η εξόρυξη των βαρύτερων και σπανιότερων σπάνιων γαιών όπως το ευρώπιο, μπορεί να είναι οριακά επικερδής για κάποιες μικρές εταιρείες κι αυτό μόνον αν οι τιμές συνεχίσουν να ανεβαίνουν. Ευρώπιο δεν έχουμε στη Β. Ελλάδα ή τουλάχιστον όχι αρκετό ώστε να αναφερθεί σε αυτό ο κ. Παπαβασιλείου.
Στις ΗΠΑ, η εταιρεία Molycorp, θυγατρική της Chevron, έχει αγοράσει το παλιό μεταλλείο του Mountain Pass που παρήγαγε νεοδύμιο και ευρώπιο και ελπίζει να το θέσει ξανά σε λειτουργία. Όμως η επιχείρηση ξεκινά με ένα σημαντικό μειονέκτημα σε σχέση με τους Κινέζους ανταγωνιστές της: $2,4 εκατ. το χρόνο για περιβαλλοντική προστασία και παρακολούθηση. Τα μέταλλα που θα παράγει θα είναι σαφέστατα ακριβότερα από τα Κινέζικα. Θα δεχτούν οι κατασκευαστές αυτοκινήτων να πληρώσουν περισσότερα για το “αμερικανικό” νεοδύμιο που χρησιμοποιείται στους κινητήρες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων;
Ο Πρόεδρος της Molycorp λέει “ναι”, γιατί έχει τη διαβεβαίωση των παλιών πελατών του μεταλλείου στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία και σίγουρο πελάτη τον Αμερικανικό στρατό. Όπως και τα άλλα μέταλλα που παράγονται σε μικρές ποσότητες, οι σπάνιες γαίες δεν εμπορεύονται στα χρηματιστήρια, αλλά μόνο μέσω εξειδικευμένων εταιρειών και εμπόρων. Ένα νέο μεταλλείο σπάνιων γαιών που δεν μπορεί να βασιστεί στις σχέσεις του με τους πελάτες, θα πρέπει να είναι σε θέση να δίνει στην αγορά μέταλλα σε ανταγωνιστική τιμή. Και εκεί οι Κινέζοι παίζουν χωρίς ανταγωνισμό, αφού έχουν μηδενικό κόστος προστασίας του περιβάλλοντος.
Οι περιορισμοί που έχουν θέσει οι Κινέζοι στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και οι πρόσφατες δηλώσεις ότι θα απαγορεύσουν εντελώς τις εξαγωγές στις 5 βαρύτερες σπάνιες γαιες, έχουν οδηγήσει στην αναζήτηση εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων εκτός Κίνας. Τα πράγματα είναι δύσκολα από οικονομικη άποψη και η Αμερικανική κυβέρνηση σκέφτεται να ενισχύσει τους Αμερικανούς παραγωγούς (δηλαδη την Molycorp) με δάνεια με κρατική εγγύηση. Σύμφωνα με άρθρο των New York Times, από τις πάνω από 60 εταιρείες παγκοσμίως που φιλοδοξουν να εκμεταλλευτούν κοιτάσματα σπάνιων γαιών, μόνον η Μolycorp και η Αυστραλιανή Lynas Corporation έχουν στοιχειώδη σοβαρότητα ως εταιρείες και κάποιες ελπίδες να τα καταφέρουν. Όλες οι υπόλοιπες έχουνε βασικές ελλείψεις σε κεφάλαια, εξοπλισμό, τεχνογνωσία, εξειδικευμένο προσωπικό και εμπειρία στη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων. Άραγε πώς φαντάζεται το ΙΓΜΕ την εξόρυξη των σπάνιων γαιών στη χώρα μας; Εαν θέλουμε να είμαστε ανταγωνιστικοί, θα πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να γίνουμε Κίνα!
Ανεξάρτητα από τα οικονομικά του εγχειρήματος που είναι απαγορευτικά, υπάρχουν κι άλλα πράγματα που πρέπει να σκεφτούμε. Το ΙΓΜΕ μας προτείνει να εξορύξουμε την άμμο της θάλασσας από τις εκβολές των τριών μεγάλων ποταμών που είναι σημαντικοί υδροβιότοποι, προστατευόμενοι από Διεθνείς Συνθήκες. Το ΙΓΜΕ έχει δείξει και στο παρελθόν ότι δεν έχει τέτοιους ενδοιασμούς, αρκεί να υπάρχει οικονομικό αντικείμενο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το έσοδο υποτίθεται ότι θα είναι 125 εκατ. ευρώ. Το οικονομικό κόστος της μακροπρόθεσμης απόθεσης των ραδιενεργών αποβλήτων (που έτσι κι αλλιώς δεν ξέρουμε πώς να την κάνουμε) και το κόστος της απώλειας σημαντικών οικοτόπων, ούτε λαμβάνονται υπόψην  ούτε μπαίνουν στην οικονομική ανάλυση του κρατικού Ινστιτούτου.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ
21/6/10
---------

ΚΙΝΑ: Το γεωπολιτικό παιχνίδι με τις «σπάνιες γαίες»

Ειρήνη Ηλιοπούλου

Από την εποχή του Ντενγκ Χσιάο Πινγκ ο ασιατικός γίγαντας επένδυσε στα στοιχεία με τεχνολογική υπεραξία και σήμερα κατέχει σχεδόν το μονοπώλιο στην παγκόσμια αγορά.

ΘΥΣΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ - Η ΚΡΙΣΗ ΕΜΠΟΔΙΖΕΙ ΤΗ ΔΥΣΗ ΝΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙ ΣΕ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ.

Του OLIVER ZAJEC*

Υπάρχουν ορισμένα "μέταλλα" αναγκαία για την κατασκευή των συσκευών υψηλής τεχνολογίας, τα οποία αποκαλούνται «σπάνιες γαίες».

Στην παγκόσμια παραγωγή τους κυριαρχεί η Κίνα, η οποία και επέβαλε πρόσφατα περιορισμούς στην εξαγωγή τους. Το «μεγάλο γεωπολιτικό παιχνίδι» μόλις άρχισε. Για να εδραιώσει τον έλεγχό της πάνω σε αυτά τα στρατηγικής σημασίας ορυκτά, η Κίνα εφάρμοσε αυτό που απορρίπτει ο δυτικός καπιταλισμός: μακροπρόθεσμη βιομηχανική πολιτική.

  Θα περίμενε κανείς ότι οι «σπάνιες γαίες» -αυτά τα μέταλλα με την υψηλή προστιθέμενη τεχνολογική αξία- θα προσέλκυαν τους προβολείς της δημοσιότητας χάρη σε κάποιο ρεπορτάζ για τα επιφανειακά ορυχεία στην εσωτερική Μογγολία ή για τις γαλαρίες στα έγκατα της γης κάτω από τους θαμνότοπους της Αυστραλίας. Κι όμως, το ενδιαφέρον προέκυψε μέσα στο πούσι της Θάλασσας της Ανατολικής Κίνας. Στις 7 Σεπτεμβρίου του 2010, ένα κινεζικό αλιευτικό που είχε πάρει το ρίσκο να ρίξει τα δίχτυα του στα ιαπωνικά χωρικά ύδατα, περικυκλώθηκε από σκάφη της ιαπωνικής ακτοφυλακής. Στην προσπάθειά του να διαφύγει, εμβόλισε ένα σκάφος του ιαπωνικού πολεμικού ναυτικού. Το πλήρωμα του αλιευτικού συνελήφθη. Το επεισόδιο έλαβε χώρα κοντά στο αρχιπέλαγος Σενκάκου (Ντιαόγιου για τους Κινέζους). Τα οκτώ, σχεδόν έρημα, νησιά, τα οποία βρίσκονται 160 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Ταϊβάν, ανήκουν στην Ιαπωνία αλλά τα διεκδικεί και η Κίνα από τη δεκαετία του 1970. Ενώ στο παρελθόν οι διεκδικήσεις διατυπώνονταν σε ήπιους τόνους, σήμερα προβάλλονται με μεγαλύτερη ένταση, γεγονός που αντανακλά τις εξελίξεις στον συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα σε μια Κίνα η οποία ακολουθεί ανοδική πορεία κι αισθάνεται να ασφυκτιά μέσα στα αβαθή ύδατά της και σε μια Ιαπωνία η οποία τηρεί αμυντική στάση(1).

Η διπλωματική κλιμάκωση που ακολούθησε τη σύγκρουση των δύο σκαφών στις 7 Σεπτεμβρίου, αποκαλύπτει την ευρύτατη γκάμα των μέσων πίεσης που διαθέτει η Κίνα για να υπερασπιστεί μια ζώνη που έχει μεγάλη στρατηγική σημασία γι' αυτήν. Η κράτηση του πλοιάρχου του κινεζικού σκάφους, η οποία παρατάθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου με απόφαση ιαπωνικού δικαστηρίου, οδήγησε το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών να διατυπώσει την εξής απειλή: «Εάν η Ιαπωνία επιμείνει στην αδιάντροπη στάση της, θα γευθεί το πικρό ποτήρι της τιμωρίας της για όλα όσα πράττει». 

ΤΟ ΠΙΚΡΟ ΠΟΤΗΡΙ

Από το Πεκίνο ώς τη Σανγκάη άρχισαν να πολλαπλασιάζονται οι -αυθόρμητες ή υποκινούμενες- «πατριωτικές» διαμαρτυρίες που συνοδεύονταν από το κάψιμο ιαπωνικών σημαιών. Στις 20 Σεπτεμβρίου, φάνηκε τι εννοούσε το Πεκίνο με τη φράση «πικρό ποτήρι»: Ξαφνικά, σταμάτησαν οι εξαγωγές κινεζικών σπάνιων γαιών προς τα ιαπωνικά λιμάνια. Δεν υπήρξε καμία επίσημη ανακοίνωση. Ωστόσο, στο Χονγκ Κονγκ, στο Τόκιο και στο Λονδίνο, οι μεσίτες της αγοράς πρώτων υλών επιβεβαιώνουν ότι η φόρτωση των εμπορευμάτων καθυστερεί ή και μπλοκάρεται(2). Πρόκειται για μια ιδιαίτερα θεαματική ενέργεια.

Μεταφέροντας το μπρα ντε φερ στο πεδίο των ενεργειακών φυσικών πόρων, η ηγεσία του Πεκίνου αναδεικνύει την τεράστια αδυναμία της Ιαπωνίας και των υπόλοιπων δυνάμεων που επιθυμούν να αποκτήσουν τα πολύτιμα ορυκτά.

Οι σπάνιες γαίες αποτελούνται από μια ομάδα δεκαεπτά μετάλλων με μοναδικές ιδιότητες(3), τα οποία χρησιμοποιούνται με ολοένα μαζικότερο τρόπο στην καινοτόμο βιομηχανία της υψηλής τεχνολογίας. Τα λέιζερ, τα κινητά τηλέφωνα και οι οθόνες υγρών κρυστάλλων περιέχουν σπάνιες γαίες, ενώ οι νέες επιδόσεις των τελευταίων γενεών τερματικών «μαζικής σύνδεσης», από το iPhone έως τα ηλεκτρονικά βιβλία, οφείλονται, εν μέρει, στις ιδιότητες αυτών των στοιχείων.

Ομως και οι νέες «πράσινες» βιομηχανίες εξαρτώνται από αυτά: οι μπαταρίες των υβριδικών αυτοκινήτων, τα φωτοβολταϊκά, οι λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης ή οι τουρμπίνες των ανεμογεννητριών στηρίζονται στα «μέταλλα που ντοπάρουν», στο νεοδύμιο, στο λουτέσιο, στο δυσπρόσιο, στο ευρώπιο και στο τέρβιο. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν επίσης πολλά υποσχόμενους καταλύτες για τη διύλιση του πετρελαίου, ενώ η αμυντική βιομηχανία τα χρησιμοποιεί σε κρίσιμα οπλικά συστήματα, όπως οι πύραυλοι τύπου Κρουζ, τα τηλεκατευθυνόμενα πυρομαχικά, τα ραντάρ ή οι υψηλής τεχνολογίας θωρακίσεις.

Η παγκόσμια ζήτηση σπάνιων γαιών αυξάνεται κάθε χρόνο με ρυθμό που ξεπερνάει το 10%. Μέσα σε μια δεκαετία, πέρασε από τους 40.000 τόνους στους 120.000 ετησίως. Οπως συνοψίζει η αναλύτρια Σίντι Χερστ, σε μελέτη που εκπόνησε πρόσφατα για το αμερικανικό υπουργείο Αμυνας, η αμερικανική, η ιαπωνική και η ευρωπαϊκή βιομηχανία δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς αυτές: «Δίχως τις σπάνιες γαίες, μεγάλο μέρος της σύγχρονης τεχνολογίας θα είχε εντελώς διαφορετική μορφή και πολλές εφαρμογές δεν θα ήταν καν εφικτές. Για παράδειγμα, δεν θα είχε επιτευχθεί η μείωση των διαστάσεων των κινητών τηλεφώνων και των φορητών υπολογιστών»(4). Συνήθως, όσο περισσότερο καινοτόμο είναι ένα βιομηχανικό μοντέλο (πιο ανθεκτικό, πιο ελαφρύ, μικρότερου μεγέθους, «οικοσυμβατό»), τόσο μεγαλύτερη είναι η εξάρτησή του από τις σπάνιες γαίες. Η Ιαπωνία αποτελεί μια κλασική πλέον περίπτωση: μονάχα η συναρμολόγηση των μπαταριών των υβριδικών μοντέλων Prius της Toyota απαιτεί 10.000 τόνους σπάνιων γαιών ετησίως(5). Γενικότερα, η εξάπλωση της «πράσινης» βιομηχανίας θα μπορούσε να οδηγήσει στην αύξηση της ετήσιας παγκόσμιας ζήτησης στους 200.000 τόνους. Για παράδειγμα, στην τουρμπίνα μιας ανεμογεννήτριας μεγάλου μεγέθους συναντάμε αρκετές εκατοντάδες κιλών σπάνιων γαιών.

ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΑΤΟΥ

Βέβαια, αυτές οι ουσίες δεν είναι τόσο «σπάνιες» όσο υπονοεί η ονομασία τους. Σύμφωνα με το US Geological Survey (USGS), το Πεκίνο κατέχει μονάχα το 40% έως 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων. Υπάρχουν βεβαιωμένα αποθέματα σπάνιων γαιών σε πολλές χώρες, από τις Ηνωμένες Πολιτείες ώς την Αυστραλία και από τον Καναδά ώς το Καζακστάν ή το Βιετνάμ. Υπό αυτές τις συνθήκες, γιατί η εξασφάλισή τους προκαλεί τόσο μεγάλη ανησυχία, τόσο στην Ιαπωνία όσο και αλλού; Γιατί, το 2010, το 97% των 125.000 τόνων των οξειδίων σπάνιων γαιών που εξορύσσονται στον πλανήτη προέρχονται από την Κίνα. Πρόκειται για ένα σχεδόν απόλυτο μονοπώλιο. Και μάλιστα, μάλλον πρόσφατο.

Από το 1927, οπότε και ανακαλύφθηκαν τα τεράστια κοιτάσματα σπάνιων γαιών στο Μπαγιάν Ομπο, έως και τη δεκαετία του 1960, οι Κινέζοι είχαν ενδιαφερθεί ελάχιστα για το συγκριτικό πλεονέκτημα που διέθεταν. Εκείνη την εποχή, στην εκμετάλλευση αυτών των ορυκτών κυριαρχούσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μόλις την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από τον Ντενγκ Χσιάο Πινγκ κι έπειτα από τον σχεδιασμό του «προγράμματος 863»(6), η Κίνα στράφηκε στην ανάπτυξη μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής προκειμένου να κατακτήσει ηγεμονικό ρόλο σε όλα τα στάδια της επεξεργασίας των σπάνιων γαιών, από την εξόρυξή τους και τον διαχωρισμό τους ώς τη μεταποίησή τους και την παραγωγή ημικατεργασμένων, ενδιάμεσων προϊόντων.

Αποφασιστική σημασία για την επίτευξη αυτού του στόχου είχε η δράση του καθηγητή Ξου Γκουάνγκ Ξιάν(7), του «πατέρα των κινεζικών σπάνιων γαιών». Το 1987 δημιούργησε το πρώτο κινεζικό εργαστήριο, που ήταν αποκλειστικά αφιερωμένο στην εφαρμοσμένη χημεία των σπάνιων γαιών και το οποίο ενίσχυσε τις δυνατότητες του διεθνώς αναγνωρισμένου ερευνητικού Ινστιτούτου του Μπαοτού, που είχε ιδρυθεί το 1963. Την περίοδο 1978-1989, η κινεζική παραγωγή αυξανόταν κατά 40% ετησίως(8) και ξεπέρασε την αμερικανική παραγωγή η οποία είχε αρχίσει να μειώνεται σταδιακά. Στηριζόμενοι σε δύο παράγοντες που τους επέτρεψαν να πωλούν τις σπάνιες γαίες τους σε χαμηλή τιμή επί χρόνια (στα άφθονα αποθέματά τους στην εσωτερική Μογγολία και στην ευκολία της πρόσβασης σε αυτά), οι Κινέζοι οδήγησαν σταδιακά σε ασφυξία τους υπόλοιπους παραγωγούς. Οι τελευταίοι προτίμησαν να εφαρμόσουν τον νόμο των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και να εγκαταλείψουν τον τομέα, μέσω της «ανταγωνιστικής» αποεπένδυσης και της μεταφοράς της παραγωγικής δραστηριότητάς τους στην Κίνα.

Η εξαφάνιση των ξένων ανταγωνιστών κατά τη διάρκεια των είκοσι τελευταίων ετών εξηγείται επίσης και από τις ιδιαιτερότητες και τις δυσκολίες που παρουσιάζει ο κλάδος: οι δραστηριότητες του διαχωρισμού και της αξιοποίησης των ουσιών απαιτούν υψηλά κεφάλαια και είναι καταστροφικές για το περιβάλλον. Ειδικότερα, ο διαχωρισμός των σπάνιων γαιών προϋποθέτει τη χρήση χημικών ουσιών που ρυπαίνουν σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό το περιβάλλον και δημιουργεί ραδιενεργά απόβλητα. Η Κίνα υπήρξε η μοναδική χώρα που επέλεξε να αναπτύξει τη μαζική παραγωγή σπάνιων γαιών αγνοώντας τις επιπτώσεις και θυσιάζοντας την υγεία των εργαζομένων στα ορυχεία του Μπαοτού, καθώς και το φυσικό περιβάλλον των γειτονικών περιοχών. Σήμερα, πλέον, η απόρριψη των αποβλήτων της εταιρείας Baotou Steel στον Κίτρινο Ποταμό έχει μετατραπεί σε πρόβλημα γιγάντιων διαστάσεων. Στους εργαζόμενους των ορυχείων παρατηρούνται ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά καρκίνου. Ο Κριστιάν Οκάρ, οικονομολόγος του Bureau de Recherches Geologiques et Minieres (Γραφείο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών - BRGM) και έγκριτος ειδικός σε αυτά τα ζητήματα, επισημαίνει «την παράδοξη αντίφαση ανάμεσα στη χρήση των σπάνιων γαιών στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και στις ρυπογόνες μεθόδους παραγωγής τους»(9).

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΚΙΝΑΣ

Βέβαια, για την Κίνα όλα αυτά δεν συνιστούν επαρκή λόγο για να εγκαταλείψει τις προσπάθειές της για την ανάπτυξη του κλάδου. Χάρη στα δεκαεπτά μέταλλα, τα οποία ο Ντενγκ Χσιάο Πινγκ είχε αποκαλέσει, ήδη από τη δεκαετία του 1970, «το πετρέλαιο της Κίνας», το Πεκίνο δημιουργεί έναν νέο συσχετισμό δυνάμεων με τους αμερικανούς, τους ιάπωνες ή τους ευρωπαίους πελάτες του, οι οποίοι εξαρτώνται από πολύ σύντομους κύκλους καινοτομίας που «ντοπάρονται» από τις σπάνιες γαίες. Σιγά σιγά, όπως αποδείχθηκε και από την υπόθεση των νήσων Σενκάκου (ή Ντιαόγιου), γίνεται φανερό ότι η υπεροχή του παραγωγού πάνω στον καταναλωτή ενδείκνυται και για εκμετάλλευση σε πολιτικό επίπεδο.

Ορισμένοι εκτιμούν ότι η Κίνα θα μπορούσε να προχωρήσει σταδιακά στον επαναπροσανατολισμό της πολιτικής της στο ζήτημα των σπάνιων γαιών, για να περάσει από μια στρατηγική εξάρτησης των εταίρων της σε μια στρατηγική στραγγαλισμού τους. Σύμφωνα με αυτήν την υπόθεση, το Πεκίνο θα μπορούσε να αρχίσει να περιορίζει σταδιακά τον όγκο των εξαγωγών του, επιδιώκοντας δύο στόχους: αφ' ενός, την άνοδο της τιμής τους ώστε να αποκομίσει σημαντικά κέρδη από το μονοπώλιο, που ουσιαστικά έχει δημιουργήσει (η τιμή ενός τόνου νεοδυμίου έφτανε τις 32.000 δολάρια τον Αύγουστο του 2010, καταγράφοντας αύξηση 60% μέσα σε έναν χρόνο)· και αφ' ετέρου, να διαθέσει τις σπάνιες γαίες της για να επιτύχει την άνοδο της ποιότητας και του επιπέδου της ντόπιας βιομηχανικής παραγωγής.

Γιατί, ενώ μέχρι να αποκτήσει το μονοπώλιο στον κλάδο παρήγε «ακατέργαστες» σπάνιες γαίες ή ημικατεργασμένα ενδιάμεσα προϊόντα, η Κίνα φιλοδοξεί στο εξής να παράγει κατεργασμένα προϊόντα υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, με απώτερο στόχο να επιτύχει την πλήρη καθετοποίηση του κλάδου των σπάνιων γαιών. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με το σχεδόν ολοκληρωτικό πάγωμα των εξαγωγών της, θα μπορούσαν να της εξασφαλίσουν σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα. Μάλιστα, σε αυτήν την περίπτωση, οι περιβαλλοντικές θυσίες στις οποίες έχει υποβληθεί η Κίνα -και τις οποίες, αντίθετα απ' ό,τι ορισμένοι πιστεύουν, η ηγεσία της χώρας διόλου υποτιμάει- θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, όσο κι αν είναι βέβαια δύσκολο να δικαιολογηθούν με οικονομικά επιχειρήματα παρόμοιες οικολογικές καταστροφές.

Σε αντίθεση με όσα ισχυρίζονται ορισμένες εκθέσεις που δίνουν μεγάλη έμφαση στον βιομηχανικό μακιαβελισμό του Πεκίνου, οι ενέργειες αυτές δεν σχεδιάζονται σε κάθε τους λεπτομέρεια από τα υψηλόβαθμα κομματικά στελέχη της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΚ. Κι αυτό, γιατί η στρατηγική της ανόδου της ποιότητας και του τεχνολογικού επιπέδου των κινεζικών προϊόντων συμπίπτει με μια έκρηξη της κινεζικής οικονομικής μεγέθυνσης και της εγχώριας κατανάλωσης, που υποχρεώνουν την Κίνα -νωρίτερα και με πολύ πιο πιεστικό τρόπο απ' όσο η ίδια θα επιθυμούσε- να προτιμήσει να τροφοδοτήσει τους ντόπιους βιομήχανους, έτσι ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στη ζήτηση.

Συνεπώς, εξαιτίας ενός συμπλέγματος συμπληρωματικών αιτιών, τόσο εκούσιων (στρατηγική πολιτικής επιρροής, βιομηχανικές φιλοδοξίες) όσο και ακούσιων (αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης), η Κίνα έχει όντως μειώσει τις εξαγωγές σπάνιων γαιών της κατά 40% την τελευταία επταετία και ανήγγειλε -τον Ιούλιο του 2010- ότι θα μειωθούν και πάλι κατά 70% τουλάχιστον μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2010 (στους 8.000 τόνους, έναντι 28.000 τόνων την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους)(10).

Ομως, ακόμα κι αν το επιθυμούσαν, θα ήταν δύσκολο για τους Κινέζους να αυξήσουν την παραγωγή τους ανάλογα με την παγκόσμια ζήτηση. Ετσι εξηγείται το μπλοκάρισμα του ανεφοδιασμού των ξένων πελατών της χώρας, γεγονός που θεωρείται παραβίαση των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και προκαλεί σε ολόκληρο τον κόσμο επίσημες διαμαρτυρίες αλλά και την εμφάνιση θεωριών συνωμοσίας.

Ομως οι ανησυχίες των ιαπώνων, των ευρωπαίων και των αμερικανών βιομηχάνων στηρίζονται επίσης και σε αντικειμενικά στοιχεία. Από τον Αύγουστο του 2010, ο κινεζικός κλάδος των σπάνιων γαιών αναδιοργανώνεται με επίκεντρο ορισμένες μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις. Η Baotou Steel, η οποία συγκεντρώνει ήδη το 75% της εθνικής παραγωγής, απέκτησε επίσης τον έλεγχο ορισμένων μικρότερων εταιρειών στη νότια Κίνα (για παράδειγμα, της Xinfeng Xinli Rare Earths).

Εκτός από την καλύτερη διαχείριση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, επιδιώκεται η εξάλειψη του παράνομου εμπορίου σπάνιων γαιών, το οποίο, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, ενδέχεται να φτάνει ακόμα και στο ένα τρίτο των ποσοτήτων που εξάγονται κάθε χρόνο από την Κίνα. Ετσι, θα διασφαλιστεί κι άλλο ένα παράπλευρο πλεονέκτημα: καθώς θα ολοκληρωθεί η δημιουργία ενός απόλυτου μονοπωλίου, θα εξαλειφθεί μια σημαντική ρωγμή στο κινεζικό σύστημα εξαγωγών, έτσι ώστε αυτό να ασκεί πολύ μεγαλύτερες πιέσεις στην αγορά των σπάνιων γαιών. Κάποιοι θεωρούν πάντως ότι, καθώς οι ξένοι κατασκευαστές προϊόντων υψηλής ποιότητας και τεχνολογίας δεν θα έχουν πλέον άλλη λύση, θα αναγκαστούν να μεταφέρουν την παραγωγική δραστηριότητά τους στην Κίνα για να αποκτήσουν μόνιμη και σταθερή πρόσβαση στα συστατικά που αποτελούν την πρώτη ύλη των προϊόντων τους. Πολλοί από αυτούς έχουν ήδη προχωρήσει σε τέτοια κίνηση. Σύμφωνα δε με άλλους αναλυτές, υπάρχει κι ένα ακόμα χειρότερο ενδεχόμενο: υποστηρίζουν ότι το Πεκίνο, για να παρατείνει με κάθε θυσία το μονοπώλιό του, ενθαρρύνει τους κινέζους βιομήχανους να αποκτήσουν τον έλεγχο του κεφαλαίου των λιγοστών ξένων εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε όλα τα στάδια του κλάδου των σπάνιων γαιών (από τα αυστραλιανά ορυχεία ώς τις καναδικές μεταλλουργικές επιχειρήσεις και τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις μεταποίησης).

Μ' ΕΝΑ ΣΜΠΑΡΟ...

Το 2009, η China Investment Corp απέκτησε το 17% της Teck Resources Ltd, μιας ιδιαίτερα σημαντικής καναδικής μεταλλευτικής επιχείρησης. Στην δε Αυστραλία, στα τέλη του 2009, η κινεζική επιθετικότητα προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Καμπέρα, όταν επιχειρήθηκε η απόκτηση του ελέγχου της Lynas Corporation. Βέβαια, αυτό δεν εμπόδισε, την ίδια χρονιά, μια άλλη κινεζική επιχείρηση να εξαγοράσει το 25% ενός τοπικού παραγωγού σπάνιων γαιών, της Arafura Resources Ltd(11).

Ακόμα και το Mountain Pass, το κυριότερο «εν υπνώσει» αμερικανικό κοίτασμα σπάνιων γαιών, λίγο έλειψε να περάσει στα χέρια των Κινέζων. Το 2005, λίγο μετά το κλείσιμο του καλιφορνέζικου ορυχείου, η China National Offshore Oil Corporation (CNOOC) υπέβαλε πρόταση εξαγοράς της αμερικανικής πετρελαϊκής εταιρείας Unocal. Οσο κι αν εκ πρώτης όψεως η συγκεκριμένη εταιρεία δεν έχει καμία σχέση με τις σπάνιες γαίες, στην πραγματικότητα είναι η ιδιοκτήτρια του Mountain Pass, μέσω της Molycorp την οποία εξαγόρασε το 1978. Τελικά, η Unocal παρέμεινε αμερικανική χάρη στον σάλο που προκλήθηκε και στις εντονότατες αντιδράσεις του Κογκρέσου και της κοινής γνώμης που ανησυχούσαν για την ενεργειακή αυτονομία των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, ελάχιστοι πρόσεξαν εκείνη την εποχή ότι η Κίνα επεδίωκε -και λίγο έλειψε να επιτύχει- «μ' ένα σμπάρο δύο τρυγόνια» (και πετρέλαιο και σπάνιες γαίες).

Γενικότερα, εδώ και μερικά χρόνια παρατηρείται η τάση -και η ικανότητα- της Κίνας να καταστρώνει μια έξυπνη συνολική στρατηγική, η οποία στηρίζεται στις πιέσεις που μπορεί να ασκήσει στην αγορά, στον μεγάλο ορυκτό πλούτο της χώρας, αλλά και στην ισχύ που της προσδίδει η τεράστια κεφαλαιοποίηση του κινεζικού κλάδου, καθώς και το γεγονός ότι σε αυτόν υπάρχει ένα μονάχα κέντρο λήψης των αποφάσεων. Ομως, εκτός από τα υπόλοιπα δυνατά χαρτιά της, το κυριότερο ατού της θα μπορούσε απλούστατα να είναι η απουσία συντονισμού των πολιτικών ενεργειακής αυτονομίας των δυτικών χωρών.

Η αφύπνιση των «βιομηχανικών χωρών» (έκφραση η οποία στις ημέρες μας έχει αποδειχθεί παρωχημένη) αποδεικνύεται ιδιαίτερα οδυνηρή υπόθεση, καθώς μπορεί να αποτελέσει μια ειρωνική παραβολή στην οποία θα ενσαρκώνεται με τον πιο παραστατικό τρόπο η απόλυτη αντίθεση ανάμεσα στη βραχυπρόθεσμη καπιταλιστική λογική και στη μακροπρόθεσμη στρατηγική. Το αμερικανικό παράδειγμα είναι συγκλονιστικό: Μεταξύ 1965 και 1985, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν τον απόλυτο έλεγχο όλων των σταδίων της παραγωγής των σπάνιων γαιών: η «βάση» (το καλιφορνέζικο ορυχείο του Mountain Pass) τροφοδοτούσε την «κορυφή» (για παράδειγμα, την εταιρεία Magnequench στην Ινδιάνα, θυγατρική της General Motors που παρήγε μόνιμους μαγνήτες νεοδυμίου-σιδήρου-βορίου, οι οποίοι είναι σήμερα αναγκαίοι σε κάθε σύγχρονη αυτοκινητοβιομηχανία). Υστερα, ήρθε η εποχή της ολοένα εντονότερης παρουσίας των Κινέζων στον κλάδο και των πιέσεων που άρχισαν να ασκούν στις τιμές.

Το 1995, καθώς το ντάμπινγκ ολοκληρώνει το έργο του υπονομεύοντας την κερδοφορία της Mountain Pass, η οποία βρίσκεται επιπλέον αντιμέτωπη και με περιβαλλοντικά προβλήματα, δύο κινεζικές εταιρείες συμμαχούν με έναν αμερικανό επενδυτή και υποβάλλουν πρόταση εξαγοράς της Magnequench. Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών δίνει τελικά την έγκρισή της για την εξαγορά, υπό τον όρο να διατηρήσουν οι Κινέζοι τις δραστηριότητες της εταιρείας σε αμερικανικό έδαφος για μία πενταετία. Αμέσως μόλις έληξε η προθεσμία, το προσωπικό απολύθηκε και οι εγκαταστάσεις της εταιρείας ξηλώθηκαν για να μεταφερθούν στο Τιαν Ζιν της Κίνας(12). Το παράδειγμα ακολούθησαν κι άλλοι παραγωγοί -Γερμανοί και Ιάπωνες μεταξύ άλλων- οι οποίοι έκλεισαν τα εργοστάσιά τους στην Αμερική και μετέφεραν την παραγωγή τους στον ίδιο προορισμό.

Το 2010, η υπόθεση της Magnequench κατέχει σημαντική θέση στις κινδυνολογικές εκθέσεις των αμερικανικών «κύκλων προβληματισμού» για τις σπάνιες γαίες. Υπενθυμίζεται ότι η επιχείρηση είχε εν μέρει χρηματοδοτηθεί από δημόσια κονδύλια και ότι παρήγαγε τους μαγνήτες με τους οποίους λειτουργεί η τηλεκατευθυνόμενη βόμβα Joint Direct Attack Munition (JDAM) της Boeing. Ομως, με εξαίρεση ορισμένους συνδικαλιστές και στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης, ελάχιστοι αμφισβητούν τη «λογική» της αγοράς η οποία κατέστησε δυνατή τη διάπραξη αυτού του στρατηγικού λάθους.

Τώρα, το μόνο πράγμα για το οποίο μιλάνε στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι οι σπάνιες γαίες. Γιατί, από το 1995, σε αυτή τη δύσκολη εξίσωση προστέθηκε και μια άλλη παράμετρος: η άνοδος της στρατιωτικής ισχύος της Κίνας. Στην Ουάσιγκτον έκανε την εμφάνισή της μια σειρά από μελέτες κι αναλύσεις για τις σπάνιες γαίες· η συχνότητά τους και η σοβαρότητα του κινδύνου που προβάλλουν αυξήθηκαν σημαντικά κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, και μάλιστα πριν από το επεισόδιο των νήσων Σενκάκου. Καθώς το ζήτημα αφορά ιδιαίτερα το Πεντάγωνο, οι επιτελείς τους αφιερώνουν στις σπάνιες γαίες μεγάλο μέρος των μελετών τους για την ανάλυση των προοπτικών, οι οποίες αποσκοπούν στην ευαισθητοποίηση των στελεχών της αμερικανικής κυβέρνησης και των μελών των δύο κοινοβουλευτικών σωμάτων.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΑ ΟΠΛΑ

Ετσι, στον τομέα της άμυνας, το κεφάλαιο 843 του νόμου National Defense Authorization Act για το φορολογικό έτος 2010 προστάζει το Government Accountability Office (GAO- το αντίστοιχο του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους) να διερευνήσει με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια τον ρόλο των σπάνιων γαιών στην αλυσίδα των προμηθειών του υπουργείου Αμυνας.

Ο κατάλογος είναι μακροσκελής(13): τηλεκατευθυνόμενα πυρομαχικά ακριβείας, λέιζερ, συστήματα επικοινωνιών και ραντάρ, αεροναυπηγική, συστήματα νυχτερινής σκόπευσης, δορυφόροι... Μάλιστα, διευρύνεται ολοένα και περισσότερο. Στην παραγωγική διαδικασία ή στις απαιτούμενες πρώτες ύλες της βιομηχανίας οπλικών συστημάτων(14) περιλαμβάνονται σχεδόν πάντα οι σπάνιες γαίες. Το υπουργείο Αμυνας αποκάλυψε ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε έλλειψη ορισμένων εξαρτημάτων που κατασκευάζονται κυρίως από λανθάνιο, γαδολίνιο, ευρώπιο και δημήτριο, με αποτέλεσμα να προκληθούν καθυστερήσεις σε ορισμένα αμερικανικά προγράμματα παραγωγής οπλικών συστημάτων. Σε μια εμπιστευτική έκθεσή της, η αεροπορία -η οποία εμπλέκεται ιδιαίτερα στη διεξαγωγή μυστικών προγραμμάτων και προγραμμάτων για τις «τεχνολογίες ρήξης»(15) (στις επικοινωνίες ή στα «αόρατα» από τα ραντάρ οπλικά συστήματα)- έχει εκδηλώσει ήδη από το 2003 την ανησυχία της για την εξάρτησή της στον τομέα των μαγνητών μεγάλης ισχύος που κατασκευάζονται από νεοδύμιο. Το 2009, στην έκθεση «Industry Study» που εκπόνησε το Βιομηχανικό Κολέγιο των Ενόπλων Δυνάμεων, καταγράφηκαν όλες οι αναφορές στις σπάνιες γαίες στους τομείς της ναυπηγικής, της αεροναυπηγικής και της παραγωγής οπλικών συστημάτων(16). Οσο για το Ερευνητικό Κέντρο του Στρατού Ξηράς για τους Εξοπλισμούς και το Κέντρο Θαλάσσιου Πολέμου, εκπόνησαν τις δικές τους μελέτες γύρω από την εξάρτηση και για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί. Μάλιστα, κάποια περίοδο, το αμερικανικό ναυτικό είχε εξετάσει το ενδεχόμενο να χρηματοδοτήσει την επαναλειτουργία των εγκαταστάσεων του ορυχείου Mountain Pass.

Πριν από λίγες εβδομάδες αναμενόταν η ολοκλήρωση της «μεγάλης έκθεσης» που είχε παραγγείλει το Πεντάγωνο για την αναλυτική καταγραφή των εξαρτήσεων των Ηνωμένων Πολιτειών από τις σπάνιες γαίες στον τομέα των είκοσι τεσσάρων σημαντικότερων οπλικών συστημάτων τους. Η αφύπνιση αυτή είναι καθυστερημένη. Δεν είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι στην Κίνα έχει ανατεθεί η εκπόνηση παρόμοιας «έκθεσης» για την αξιολόγηση των τρόπων που διαθέτει σήμερα η χώρα για την παρεμπόδιση του ανεφοδιασμού των Ηνωμένων Πολιτειών με τα διάφορα συστατικά που είναι αναγκαία για τις τεχνολογίες ρήξης στις οποίες στηρίζεται η αμερικανική στρατιωτική υπεροχή.

Για τα πρόσωπα που λαμβάνουν τις αποφάσεις στο Καπιτώλιο, «η επιθυμία της Κίνας να περιορίσει τις εξαγωγές της θα δημιουργήσει πρόβλημα ανταγωνιστικότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αφ' ενός, οφείλουμε να διασφαλίσουμε τον ανεφοδιασμό μας και, αφ' ετέρου, να επιτρέψουμε την ανάπτυξη ορυχείων σπάνιων γαιών στο έδαφός μας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν πλέον να εξαρτώνται κατά 100% από τις εισαγωγές από την Κίνα». Τον Μάρτιο, ο Δημοκρατικός βουλευτής του Κολοράντο, Μάικλ Κόφμαν, παρουσίασε πρόταση νόμου με την οποία ζητούσε την επαναλειτουργία ολόκληρου του αμερικανικού κλάδου εκμετάλλευσης των σπάνιων γαιών, καθώς επίσης και τη δημιουργία στρατηγικών αποθεμάτων.

Η πρωτοβουλία μετατράπηκε σε νομοσχέδιο, το Rare Earths and Critical Materials Revitalization Act, το οποίο εξετάζεται αυτή τη στιγμή από το Κογκρέσο. Ωστόσο, παρά την πρόσφατη φρενίτιδα των αναλύσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες γύρω από το θέμα, καθώς και τις συζητήσεις περί στρατηγικών αποθεμάτων και ανακύκλωσης των σπάνιων γαιών, η εξάρτηση θα παραμείνει ο κανόνας κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών. Σύμφωνα δε με τις εκτιμήσεις, η ανασυγκρότηση του αμερικανικού κλάδου των σπάνιων γαιών, η οποία συνεπάγεται μεγάλες και συνεχείς επενδύσεις, θα απαιτήσει διάστημα δεκαπέντε ετών.

ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΑΓΟΡΕΣ

Μια τεχνογνωσία και μια βιομηχανική κουλτούρα μπορούν να χαθούν μέσα σε διάστημα μερικών ετών. Αντίθετα, για να ξαναγεννηθούν απαιτούνται αρκετές δεκαετίες. Πολλές φορές, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχει εξατμισθεί η εμπειρία των ανθρώπων που εργάζονται στον κλάδο. Πάντως, στην Αμερική, θα επαναλειτουργήσει τελικά το Mountain Pass, το 2011. Βέβαια, η Toyota αγοράζει σήμερα σπάνιες γαίες από το Βιετνάμ ή από αλλού, χάρη στις μακροπρόθεσμες συνεργασίες που έχει αναπτύξει, ενώ το ιαπωνικό υπουργείο Βιομηχανίας επενδύει σε ορυχεία στο Καζακστάν και στον Καναδά. Αλλά και η γαλλική Rhodia αναπτύσσει τους δεσμούς της με την Αυστραλία, η οποία εμφανίζεται ολοένα περισσότερο ως η εναλλακτική λύση απέναντι στο κινεζικό μονοπώλιο. Ωστόσο, είναι δύσκολο η κρίση να επιτρέψει σε αυτές τις χώρες ή τις εταιρείες να επιχειρήσουν μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Εάν δεν υπάρξει έντονος στρατηγικός βολονταρισμός, αποσυνδεδεμένος από τους νόμους της αγοράς, η πραγματικότητα θα είναι διαφορετική: οι αμερικανοί, οι ευρωπαίοι και οι ιάπωνες βιομήχανοι θα εξαρτώνται ολοένα περισσότερο από αυτές τις ουσίες και, συνεπώς, από τις κινεζικές πρώτες ύλες οι οποίες μονοπωλούν το εμπόριο.

Κι η Ευρώπη; Στις 17 Ιουνίου του 2010, μια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για την -κρίσιμη για την οικονομία της- κατάσταση στο πεδίο του ανεφοδιασμού της σε δεκατέσσερις πρώτες ύλες. Οι σπάνιες γαίες εμφανίζονταν στις πρώτες θέσεις του καταλόγου. Πώς θα αποφευχθούν τα λάθη του παρελθόντος, θα εξασφαλιστεί μια σχετική αυτονομία του ανεφοδιασμού της Ευρώπης και θα αποτραπεί η μείωση της ανταγωνιστικότητάς της σε στρατηγικούς τομείς; Μακριά από τις νήσους Σενκάκου, στα βάθη της πολιτείας της Ινδιάνα, οι πρώην εργάτες της Magnequench έχουν σίγουρα μια ενδιαφέρουσα άποψη γύρω από το θέμα. 

-----

1. Βλέπε Barthelemy Courmont, «Geopolitique du Japon», Artege, Περπινιάν, Γαλλία, 2010. Βλέπε επίσης «Η Κίνα προβάλλει τις ναυτικές της φιλοδοξίες», «Le Monde diplomatique»-«Κ.Ε.», 23-9-09, http://www.mo nde-diplomatique.gr/spip.php?article235.

2. Keith Bradsher, «Amid tensions, China blocks vital exports for Japan», «The New York Times», 23-9-10.

3. Η ομάδα των σπάνιων γαιών περιλαμβάνει τα δεκαπέντε στοιχεία που ονομάζονται λανθανιδή, από το λανθάνιο (La, 57) έως το λουτέσιο (Lu 71), στα οποία προστίθεται και το ύττριο και το σκάνδιο.

4. Cindy Hurst, «China's rare Earth Elements Industry: what can the West learn?», Institute for the Analysis of Global Security (IAGS), Μάρτιος 2010.

5. Makiko Kitamura και Jason Scott, «Toyota form task force on rare earth metals amid China export bare reports», 29-9-10, www.bloomberg.com

6. Το οποίο και απεκλήθη «Πρόγραμμα έρευνας ανάπτυξης της εθνικής υψηλής τεχνολογίας».

7. Ο Ξου, ο οποίος σπούδασε στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο Κολούμπια την περίοδο 1946-1951, θεωρείται εθνικός ήρωας. Τον Ιανουάριο του 2009 βραβεύτηκε με την ανώτατη κρατική διάκριση για την επιστήμη και την τεχνολογία, από τον πρόεδρο Χου Τζιντάο.

8. Cindy Hurst, όπ.π.

9. Συνομιλία με τον Christian Hocquard, η οποία δημοσιεύτηκε στο Actu-Environnement.com, 2 Ιουνίου 2010.

10. Κινεζικό υπουργείο Εμπορίου (www.mofcom.gov.cn) και Bloomberg News, «China cuts rare earth export quota 72%, may spark trade dispute with US», 9-7-10.

11. Οσον αφορά τη Lynas, η κινεζική εταιρεία ήταν η China Non-Ferrous Metal Mining Company. Στην περίπτωση της Arafura, επρόκειτο για την Jiangsu Eastern China Non-Ferrous Metals Investment Co. Βλέπε την ενημερωτική ιστοσελίδα www.australianrareearths.com

12. Jeffrey St. Clair, «The saga of Magnequench», «The Bloomington Alternative», 23-4-06. Οσον αφορά το προφίλ της εταιρείας και τα σημερινά προϊόντα της, βλέπε επίσης www.magnequench.com

13. «Rare earth materials in the defense supply chain», 14 Απριλίου 2010, www.gao.gov

14. Αναφορά του National Defense Stockpile του 2009, η οποία αφορά την προαναφερθείσα έκθεση του Gao.

15. Πρόκειται για καινοτομίες οι οποίες, αντί να βελτιώνουν τις ήδη υπάρχουσες τεχνολογίες, εισάγουν ρήξεις που είναι αρκετά σημαντικές ώστε να οδηγούν στην αντικατάσταση των παλαιότερων τεχνολογιών.

16. www.ndu.edu/icaf/programs/academic/industry/reports/2009

* Υπεύθυνος μελετών στην Compagnie europeenne d'intelligence strategique (CEIS), Παρίσι

enet.gr

12/12/10

----------------

ΣΧΕΤΙΚΑ:

• Σπάνιες Γαίες και εφαρμογές

• Οι σπάνιες γαίες και ο ρόλος της Κίνας

Σπάνιες Γαίες και εφαρμογές

Ν. Λυγερός (OPUS)

Για το Λανθάνιο:
- Για την αποθήκευση υδρογόνου το κράμα LaNi5 σε μορφή αφρού, απορροφά 400 φορές τον όγκο τους.
- Για καταλύτη κινητήρα βενζίνης, το La Pb Mn O3 εφαρμοσμένο στο οξείδιο του Λανθανίου είναι πιο οικονομικό από το λευκόχρυσο και το παλλάδιο που χρησιμοποιούνται τώρα.


Για το Δημήτριο:
- Για την εξάτμιση αυτοκινήτου, χρησιμοποιείται για να μειώσει τις τοξικές εκπομπές των Diesel.

Για το Πρασεοδύμιο:
- Στοιχείο καταλύτη στη βιομηχανία του πετρελαίου.
- Για μαγνητικό πεδίο, σε κράμα με το κοβάλτιο και σε αντικατάσταση του σαμαρίου.

Για το Νεοδύμιο:
- Για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τις γεννήτριες μερικών υβριδικών οχημάτων.
- Στοιχείο καταλύτη σε βιομηχανία του πετρελαίου.

Για το Προμήθιο:
- Για το διάστημα, υπάρχουν μελέτες για τη χρήση ως πηγή θερμότητας και ηλεκτρισμού.

Για το Σαμάριο:
- Για μαγνητικό πεδίο, σε κράμα με το κοβάλτιο.
- Για την ηλεκτρονική, χρησιμεύει σε κεραμικούς πυκνωτές.
- Για πυρηνικούς αντιδραστήρες, απορροφά αποτελεσματικά τα νετρόνια.

Για το Ευρώπιο:
- Για πυρηνικά υποβρύχια, χρήσιμο στις μπάρες ελέγχου.

Για το Γαδολίνιο:
- Για τα κράματα με ατσάλι και χρώμιο για βελτίωση της σκληρότητας.
- Για τα λέιζερ και είναι σε μελέτες λέιζερ με ακτίνες Χ.
- Για υπεραγώγιμα κράματα.
- Για πυρηνικούς αντιδραστήρες, ως απορροφητής νετρονίων.

Για το Τέρβιο:
- Για τις οθόνες με ακτίνες Χ, είναι ένα από τα καλύτερα στοιχεία.
- Για την κυψέλη καυσίμου, λειτουργεί ως σταθεροποιητής.

Για το Δυσπρόσιο:
- Για την αεροναυτική, το βάζουμε σε κράματα.
- Για μαγνητικό πεδίο, σε κράμα.
- Προστασία ενάντια στις ακτίνες Χ.
- Για τους μαγνητο-οπτικούς δίσκους, υλικό εγγραφής.

Για το Όλμιο:
- Για υπεραγώγιμα κράματα.
- Για μαγνητικό πεδίο.
- Για λέιζερ.

Για το Έρβιο:
- Για την πυρηνική ιατρική.
- Κράματα με βανάδιο.
- Για πυρηνικούς αντιδραστήρες.
- Ιατρικά λέιζερ.

Για το Θούλιο:
- Ελάχιστες εφαρμογές λόγω κόστους.

Για το Υτέρβιο:
- Για κράμα με ατσάλι.
- Για κρυστάλλους για λέιζερ.
- Υπεραγωγός σε κράμα.

Για το Λουτέτσιο:
- Σπάνιες εφαρμογές λόγω κόστους.

 

OPUS

-----------------------

ΣΧΕΤΙΚΟ:

• Οι σπάνιες γαίες και ο ρόλος της Κίνας

Οι σπάνιες γαίες και ο ρόλος της Κίνας

Η Ευρώπη εξαρτάται από τις εισαγωγές σχεδόν όλων των μετάλλων σπάνιων γαιών. Παρόλο που πολλά τέτοια μέταλλα βρίσκονται σε αφθονία στον πλανήτη, είναι συχνά διασκορπισμένα και η πρόσβαση σε αυτά δεν είναι εύκολη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η Κίνα ελέγχει πάνω από το 90% της παγκόσμιας αγοράς.

Η Κίνα θα τηρήσει τις αποφάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) που διεξάγει έρευνα για τις πολιτικές της στον τομέα των σπάνιων γαιών, αλλά θα συνεχίσει να ενισχύει τον έλεγχο της βιομηχανίας της στον εν λόγω τομέα, τόνισε στις 25 Ιουλίου εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου βιομηχανίας.

Ό, τι και να αποφασίσει ο ΠΟΕ, τόνισε, «η κινεζική κυβέρνηση θα πρέπει να μπορεί να διατηρήσει ορθολογικά τους πόρους των σπάνιων γαιών της, και πρέπει να διασφαλίσει ότι οι αυτές οι σπάνιες πρώτες ύλες θα συνεισφέρουν περισσότερο στην ανθρωπότητα στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής προστασίας και της βιώσιμης ανάπτυξης».

Πρόσθεσε δε ότι το Πεκίνο θα συνεχίσει να πατάσσει την παράνομη παραγωγή, τη χρήση ξεπερασμένης τεχνολογίας και την εδραίωση της παραγωγής από μεγάλες κρατικές εταιρείες.

Ο ΠΟΕ επιβεβαίωσε ότι θα προβεί σε σύσταση μιας ομάδας που θα εξετάσει τα αιτήματα της ΕΕ, της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ αναφορικά με τις κινεζικές μειώσεις στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, μιας ομάδας 17 στοιχείων που χρησιμοποιούνται σε αναπτυγμένες τεχνολογίες για την άμυνα, τα ηλεκτρονικά είδη και τη βιομηχανία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η Κίνα παράγει πάνω από το 90% της παγκόσμιας παραγωγής των 17 σπάνιων γαιών. Οι τρεις ενδιαφερόμενες δυνάμεις (ΕΕ, Ιαπωνία και ΗΠΑ) κατηγόρησαν το Πεκίνο ότι προσπαθεί να ρίξει τις τιμές για τους εγχώριους παραγωγούς και να πιέσει τις ξένες εταιρείες να μεταφέρουν τις λειτουργίες τους στην Κίνα. ΕΕ και ΗΠΑ λένε ότι αυτό βλάπτει τους παραγωγούς και τους καταναλωτές τους, καθώς οι ξένες εταιρείες πληρώνουν για τις σπάνιες γαίες μέχρι και τα διπλάσια από ό,τι οι κινεζικές εταιρείες.

Ο Zhu τόνισε ότι διάφορες ξένες εταιρείες, πολλές εκ των οποίων έχουν σημαντικά δικά τους αποθέματα σπάνιων γαιών, αποφεύγουν να αναγνωρίσουν την περιβαλλοντική ζημία που προκαλεί η παραγωγή σπάνιων γαιών και ότι «καταδικάζουν αδικαιολόγητα» τις πολιτικές της Κίνας.

Τον Μάρτιο, η Κίνα χαρακτήρισε τα παράπονα εναντίον ως αδικαιολόγητα, υποστηρίζοντας ότι ελέγχει το 90% της παγκόσμιας παραγωγής μόνο και μόνο επειδή οι άλλες χώρες έχουν εδώ και πολύ καιρό κλείσει τις δικές τους εγκαταστάσεις επεξεργασίας σπανίων γαιών, λόγω των περιβαλλοντικών προβλημάτων που αυτές δημιουργούσαν.

Ποιες είναι – που χρησιμεύουν

Στη Χημεία σπάνιες γαίες καλούνται τα μέταλλα (χημικά στοιχεία) τα οξείδια των οποίων είναι γαιώδους μορφής και κλήθηκαν έτσι λόγω της εξαιρετικής σπανιότητάς τους. Αυτά τα μέταλλα λέγονται και λανθανίδες εκ του ονόματος του πρώτου στοιχείου της κατηγορίας αυτών στον Περιοδικό πίνακα. Παρουσιάζουν σχεδόν τις ίδιες φυσικές και χημικές ιδιότητες.

Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα ακόλουθα χημικά στοιχεία που μόνο για λόγους ευκολίας υποδιαιρούνται σε τρεις υποομάδες:

• 1η Υποομάδα: Λανθάνιο, Δημήτριο, Πρασεοδύμιο, Νεοδύμιο, Προμήθιο και Σαμάριο. Κύριες πηγές των στοιχείων αυτής της υποομάδας είναι τα ορυκτά: ο μοναζίτης, ο τσερίτης και ο αλλανίτης.
• 2η Υποομάδα: Ευρώπιο, Γαδολίνιο και Τέρβιο. Κύριες πηγές των στοιχείων αυτής της υποομάδας είναι τα ορυκτά: σαμαρσκίτης και μερικά είδη ξενοτίμου.
• 3η Υποομάδα: Δυσπρόσιο, Όλμιο, Ύτριο, Έρβιο, Θούλιο, Υτέρβιο και Λουτέτσιο. Κύριες πηγές των στοιχείων αυτής της υποομάδας είναι τα ορυκτά: γαδολινίτης, ξενότιμο, ευξενίτης και φεργκουσονίτης.

Εκ των παραπάνω μετάλλων: το λανθάνιο, το δημήτριο και το νεοδύμιο δεν είναι σχετικά τόσο σπάνια σε αντίθεση με το ευρώπιο, το τέρβιο και το θούλιο που είναι εξαιρετικά σπάνια.

Τα ορυκτά, στα οποία απαντώνται οι σπάνιες γαίες ή λανθανίδες εντοπίζονται κυρίως στην Κίνα, την Νορβηγία, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, την Ινδία και την Αυστραλία.

Χρησιμοποιούνται στους καταλυτικούς μετατροπείς των αυτοκινήτων, στην καταλυτική πυρόλυση (cracking catalysts) κατά τη διύλιση πετρελαίου, στην τεχνολογία έγχρωμης τηλεόρασης και flat panel displays (κινητά τηλέφωνα, φορητά DVD, και φορητούς υπολογιστές), στους μόνιμους μαγνήτες και στις επαναφορτιζόμενες μπαταρίες για υβριδικά και ηλεκτρικά οχήματα, γεννήτριες και για ανεμογεννήτριες, και πολλές ιατρικές συσκευές.

Υπάρχουν επίσης σημαντικές αμυντικές εφαρμογές, όπως σε συστήματα καθοδήγησης πυραύλων, στην αντιπυραυλική άμυνα, στους δορυφόρους και σε συστήματα επικοινωνίας.

Η παγκόσμια ζήτηση για σπάνιων γαιών εκτιμάται σε 136.000 τόνους ανά έτος, με την παγκόσμια παραγωγή περίπου 133.600 τόνων το 2010.

Η διαφορά καλύπτεται από τα προεξορυγμένα αποθέματα. Η παγκόσμια ζήτηση αναμένεται να αυξηθεί σε τουλάχιστον 185.000 τόνους ετησίως μέχρι το 2015.

Συντάχθηκε με στοιχεία από το EurActiv.gr, el.wikipedia.org & www.oryktosploutos.net (φωτ. www.earthtimes.org)

pemptousia.gr 

27/7

Στα ίχνη του αρχαιότερου κρατήρα της Γης

The Vredefort Crater

Ένας κρατήρας ηλικίας 3 δισ. χρόνων, ο οποίος ανακαλύφθηκε στη Γροιλανδία και προέρχεται από τη σφοδρή πρόσκρουση στη Γη ενός αστεροειδούς ή κομήτη, θεωρείται ο αρχαιότερος που έχει ποτέ βρεθεί στον πλανήτη μας.

Έως τώρα ο παλιότερος και μεγαλύτερος γνωστός κρατήρας πρόσκρουσης στη Γη ήταν ηλικίας περίπου 2 δισεκατομμυρίων ετών. Πρόκειται για τον τεράστιο κρατήρα Βρεντεφόρτ διαμέτρου 300 χιλιομέτρων στη Νότιο Αφρική.

Οι περισσότεροι κρατήρες της Σελήνης, οι οποίοι είναι πιο γνωστοί σε σχέση με αυτούς του πλανήτη μας, σχηματίστηκαν επίσης από προσκρούσεις πριν από 3 έως 4 δισεκατομμύρια χρόνια.

Η Γη, εκείνη την εποχή,  εξαιτίας και της μεγαλύτερης βαρύτητάς της σε σχέση με τον μικρότερο δορυφόρο της, πρέπει να είχε προσελκύσει ακόμα περισσότερα ουράνια σώματα, όμως οι κρατήρες από τις καταστροφικές προσκρούσεις έχουν πλέον διαγραφεί από το «πρόσωπο» του πλανήτη μας χάρη στις ενεργές γεωλογικές διαδικασίες (διάβρωση, κίνηση τεκτονικών πλακών κ.α.). Γι' αυτό, είναι πολύ δύσκολη η ανακάλυψη τόσο παλιών και καλά διατηρημένων κρατήρων στη Γη.

Μία μεγάλη ερευνητική ομάδα από τη Βρετανία, τη Δανία, τη Σουηδία και τη Ρωσία, κατάφερε να εντοπίσει ίχνη του εν λόγω αρχαίου κρατήρα κοντά στην περιοχή Μανιτσόκ της Δυτικής Γροιλανδίας, σύμφωνα με ανακοίνωση της Σχολής Γεωεπιστημών του πανεπιστημίου Κάρντιφ στην Ουαλία.

Ο κρατήρας δεν έχει πια αφήσει το χαρακτηριστικό αποτύπωμά του στην επιφάνεια του πλανήτη μας, καθώς σήμερα πια στο σημείο εκείνο έχουν αναδυθεί πετρώματα που πριν από 3 δισεκατομμύρια χρόνια βρίσκονταν 25 χιλιόμετρα κάτω από την τότε επιφάνεια του εδάφους όπου είχε γίνει η πρόσκρουση.

Παρόλα αυτά, αν και πλέον στην επιφάνεια δεν υπάρχουν ορατά ίχνη κρατήρα, το γεωλογικό αποτύπωμα της τρομακτικής πρόσκρουσης (κρουστικό σοκ) έχει διατηρηθεί βαθιά στο γήινο φλοιό - πολύ βαθύτερα από οποιονδήποτε άλλο γνωστό κρατήρα στη Γη- και αυτό εντόπισαν οι επιστήμονες.

Συνολικά, έχουν βρεθεί περίπου 180 κρατήρες πρόσκρουσης στη Γη, σε καλύτερη ή χειρότερη κατάσταση, και το 30% από αυτούς περιέχει σημαντικά αποθέματα μετάλλων, πετρελαίου και φυσικού αερίου.

 newsbeast.gr