Περιεχόμενα:
1. Ανάπτυξη ή θανατηφόρα τροχιά υπανάπτυξης;
2. Αειφόρος ανάπτυξη, περιβάλλον, ανάπτυξη και οι ποιοτικές βαθμίδες του τρόπου ζωής.
3. Ο κατήφορος της μαζικής υποκουλτούρας, το ζήτημα της ανάπτυξης και τα φυσικά και πολιτισμικά αγαθά μιας κοινωνίας
------------------------------------------------------------
1. Ανάπτυξη ή θανατηφόρα τροχιά υπανάπτυξης;
Η Ελλάδα υποβαθμίζεται, ο δημόσιος πλούτος ξεπουλιέται, η φυσική κληρονομιά εκποιείται και η πολιτιστική κληρονομιά ροκανίζεται. Μπροστά στα μάτια μας και εν μέσω γενικής απάθειας προωθείται μια αναπτυξιακά διαστρεμμένη απόφαση. Συμβολίζει την εκμηδένιση του κοινωνικοπολιτικού μας συστήματος και την επαπειλούμενη επερχόμενη εκμηδένιση του νεοελληνικού κράτους.
Απειλείται, μεταξύ άλλων, η κατάληψη και περιβαλλοντολογική καταστροφή νήσων, νησίδων και βραχονησίδων που αποτελούν φυσική και πολιτιστική κληρονομιά των Ελλήνων. Λαμβάνοντας υπόψη διεθνείς συμβάσεις και τις αποφάσεις της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη, μια τέτοια απόφαση μπορεί ενδεχομένως να υιοθετηθεί από το λικνιζόμενο πολιτικό προσωπικό και να δημιουργήσει «νομικά» και κυρίως μη αντιστρέψιμα περιβαλλοντολογικά τετελεσμένα, πλην κατά βάση είναι άνομη, καταχρηστική και πολιτικά ανήθικη.
Καταστέλλει τις φυσικές ομορφιές και επιφέρει ανεπίστροφο πλήγμα κατά των φυσικών τοπίων του οικοσυστήματός μας τα οποία δεν έχουν μέχρι στιγμής πληγεί από αδηφάγες και άπληστες αυθαιρεσίες. Σε προγενέστερη παρέμβασή μας (http://www.ifestosedu.gr/111Vraxonisides.htm) εξηγήσαμε γιατί η «αξιοποίηση» με «ενοικίαση» για διάρκεια … μόνο 50 ή 100 χρόνων (έτσι μεταμφιέζεται το ξεπούλημα) νήσων, νησίδων και βραχονησίδων βλάπτει το δημόσιο συμφέρον. Είναι μια περιβαλλοντολογικά αξιοθρήνητη και από οικονομικής άποψης άσκοπη απόφαση.
Εδώ θα υπογραμμίσουμε ότι αποτελεί, επίσης, μια απόφαση που παρακάμπτει επιδεικτικά την έννοια της αειφόρου ανάπτυξης. Έννοια η οποία αποτελεί μια ευρύτατα εμπεδωμένη οικουμενική παραδοχή. Εδώ και δεκαετίες θεωρείται οικουμενικό κεκτημένο στον ΟΗΕ, στις διεθνείς συνδιασκέψεις για το περιβάλλον, στους διεθνείς θεσμούς, στο διεθνές δίκαιο, στην ΕΕ και στην εσωτερική δικαιοταξία πολλών κρατών.
Σκανδαλωδώς παρακάμπτονται κεκτημένα του περιβαλλοντολογικού προβληματισμού για τη σχέση οικοσυστήματος, των πλουτοπαραγωγικών πόρων και οικονομικής ανάπτυξης. Υποθηκεύεται το δικαίωμα των μελλοντικών γενεών, επιπλέον, να απολαύσουν τα φυσικά και πολιτισμικά αγαθά της πατρίδας τους. Αγαθά τα οποία θεωρούνται αναγκαία προϋπόθεση μιας ισόρροπης αειφόρου οικονομικής προόδου και μιας ευημερίας που δεν οδηγεί στην ανθρωπολογική εκμηδένιση.
Η δήθεν «αξιοποίηση» των νήσων, νησίδων και βραχονησίδων, που μέχρι στιγμής γλίτωσαν από τα νύχια όσων επί δεκαετίες αυθαιρετούν και καταπατούν, συμβολίζει πολιτική υποκρισία, ανομία, επερχόμενες αρνητικές οικονομικές αποδόσεις, οικολογικό πλήγμα, αισθητικό πλήγμα, υποβάθμιση της νεοελληνικής κοινωνίας στις διεθνείς ιεραρχίες και περιφρόνηση του γεγονότος ότι το πλέγμα νήσων, νησίδων και βραχονησίδων σχετίζεται με την εθνική μας ασφάλεια και τους υποθαλάσσιους πλουτοπαραγωγικούς πόρους.
Κοντολογίς, σημαίνει ανεπανόρθωτη περιβαλλοντολογική βλάβη κατά φυσικών τοπίων που έμειναν ανέγγιχτα επί χιλιετίες, επέλαση της ιδιωτείας, κατάληψη και αισθητικό βιασμό φυσικών τοποθεσιών που δεν είναι μόνο απείρου κάλλους αλλά και αναγκαία προϋπόθεση μιας ανθρωπολογικά, οικονομικά και οικολογικά ισόρροπης ανάπτυξης και ευημερίας.
Ο κάθε ενδιαφερόμενος και ιδιαίτερα όποιος φέρει το βάρος της ευθύνης στη διαμόρφωση των αποφάσεων, είναι υποχρεωμένος να ενημερωθεί έγκυρα και αξιόπιστα για την κρατούσα σήμερα αντίληψη της σχέσης περιβάλλοντος και ανάπτυξης, την πολιτική της ΕΕ για το θέμα αυτό όπως αποτυπώνεται σε πάμπολλα κείμενα, τις αποφάσεις διεθνών διασκέψεων για το περιβάλλον και την οικουμενική πλέον αξίωση της πλειονότητας των ανθρώπων για ενσωμάτωση σε κάθε αναπτυξιακή απόφαση των κοινωνικών, πολιτισμικών και περιβαλλοντικών κριτηρίων και παραγόντων.
Ακόμη και η νήσος Φλέβα απέναντι από την Βουλιαγμένη, για παράδειγμα, τόπος απείρου κάλλους και μοναδικής χλωρίδας και πανίδας –όπου επιπλέον κάθε άνοιξη δεκάδες χιλιάδες πετούμενα γεννούν, επωάζουν και εκκολάπτουν τα θαύματα της φύσης– και έκτασης φυσικού τοπίου 1500 στρεμμάτων στην αυλή 5 εκατομμυρίων αστικοποιημένων πολιτών, χρησιμοποιείται ως «αναπτυξιακό δόλωμα», για να εκμαυλιστούν οι πολίτες συνειδησιακά.
Περίπου λένε στους έλληνες πολίτες: «Δεν πειράζει που θα διώξουμε τους γλάρους που επωάζουν. Δεν πειράζει που θα εκμηδενίσουμε μια από τις πλουσιότερες χλωρίδες και πανίδες της Μεσογείου. Δεν πειράζει που θα ρυπανθεί μια από τις πλουσιότερες υποθαλάσσιες περιοχές του Σαρωνικού. Αυτό που χρειάζεστε είλωτες έλληνες ιθαγενείς, είναι καζίνα να ξενυχτάτε, σκυλάδικα να αποχαυνώνεστε και κορδωμένους ξένους «αστέρες» του Σινεμά που θα καταλάβουν τις παραλίες και τα υψώματα τα οποία θα περιφρουρεί ιδιωτική αστυνομία. Αυτόν τον χυδαίο μεταμοντέρνο τόπο εσείς, ιθαγενείς, θα τον βλέπετε από μακριά ή θα είστε θυρωροί και ιδιωτικοί αστυνομικοί της βαρβαρότητας». Αυτή είναι η αειφόρος «ανάπτυξη» στην εποχή της τρόικας;
Την ίδια στιγμή που το ίδιο πολιτικό προσωπικό το οποίο με χονδροειδή «λάθη» ή παραλείψεις εξανεμίζει εκατοντάδες δισεκατομμύρια, ασυνάρτητοι μεταπράτες ψεύτικων ονείρων οχλαγωγούν κραυγάζοντας χυδαία συνθήματα περί δήθεν οικονομικής ανάπτυξης που δήθεν θα φέρει η «αξιοποίηση» με μια κατά τα άλλα άνομη, καταχρηστική και οικολογικά καταστροφική εκποίηση της φυσικής και πολιτισμικής μας κληρονομιάς.
Ένα αχρείαστο, άσκοπο και αξιοθρήνητο ξεπούλημα που υποθηκεύει πανέμορφες τοποθεσίες στη μαζική υποκουλτούρα. Η ιδέα για μια ισόρροπη και αειφόρο οικονομική ανάπτυξη που σέβεται το περιβάλλον, τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους και την ανθρώπινη οντότητα, σαρώνεται κάτω από το χαλί εν μέσω απειλών, αβεβαιότητας και κίβδηλων υποσχέσεων. Αφήνουμε την πατρίδα μας να βεβηλωθεί ανεπίστροφα.
---------------------------
2. Αειφόρος ανάπτυξη, περιβάλλον, ανάπτυξη και οι ποιοτικές βαθμίδες του τρόπου ζωής.
Η κρατούσα άποψη διεθνώς είναι ότι βιώσιμη ανάπτυξη μπορεί να σημαίνει μόνο αειφόρο ανάπτυξη:
- α) διαφύλαξη ενός κρίσιμου φυσικού κεφαλαίου,
- β) διασφάλιση αναπλήρωσης των πλουτοπαραγωγικών πόρων που χρησιμοποιούνται για αναπτυξιακούς λόγους,
- γ) διασφάλιση της βιοποικιλότητας και
- δ) κανονιστικές ρυθμίσεις που διασφαλίζουν ότι η ευημερία μελλοντικά είναι ευθέως ανάλογη φιλικών με το περιβάλλον οικονομικών δραστηριοτήτων που διαφυλάττουν τη φυσική και πολιτισμική κληρονομιά.
Παρά το γεγονός ότι επίκεινται αποφάσεις μεγάλης περιβαλλοντολογικής σημασίας, παρατηρείται ένας ανερμήνευτος εφησυχασμός στο επίπεδο του πολιτικού προσωπικού, των μέσων ενημέρωσης, των οργανώσεων στο πεδίο της περιβαλλοντολογικής προστασίας και των επιστημονικά αρμόδιων. Εφησυχασμός ο οποίος θα οδηγήσει σε άνευ προηγουμένου και ανεπίστροφη καταπάτηση εκείνων των κομματιών του ελληνικού θαλάσσιου οικοσυστήματος που μέχρι σήμερα έτυχε να μείνει άθικτο.
Γράφοντας αυτές τις γραμμές έχω μπροστά μου ογκώδεις συλλογικούς τόμους για την «αειφόρο ανάπτυξη» γραμμένους από εκλεκτούς επιστήμονες. Για λόγους οικονομίας χώρου και για να καταδείξω το γεγονός ότι εδώ δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό αλλά λέμε μόνο το αυτονόητο, καταγράφω ενδεικτικούς τίτλους επιστημονικών παρεμβάσεων:
«Δικαιώματα του ανθρώπου και των λαών στον πολιτισμό και το περιβάλλον: Μια τελευταία ανάγνωση της διεθνούς πρακτικής και της νομολογίας».
«Το δικαίωμα σ’ ένα υγιές και αρμονικό περιβάλλον ως συλλογικό ανθρώπινο δικαίωμα».
«Η αειφορική ανάπτυξη στο πλαίσιο προστασίας και διαχείρισης της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς».
«Προστασία της πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς, διεθνής και ευρωπαϊκή διάσταση».
«Η οικονομική διάσταση στην προστασία της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς».
«Η αειφορία ως παράδειγμα προστασίας και διαχείρισης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος».
«Ο ρόλος του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην τήρηση και εφαρμογή του Κοινοτικού δικαίου για το περιβάλλον».
«Οργανωμένα συμφέροντα και ομάδες πίεσης στην Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική περιβάλλοντος».
«Λειτουργική σχέση Ανθρώπου και Φύσης».
«Ο ρόλος των ΜΜΕ στην παραγωγή κοινωνικής προβληματικής και της πολιτικής για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτισμικής κληρονομιάς».
«Αειφορία και ανάπτυξη των θαλασσών και των ωκεανών». «Η επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης μέσα από τον χωροταξικό σχεδιασμό».
Συντομογραφικά συνοψίζουμε την ουσία αυτού του ζητήματος. Ήδη από τον 18ο αιώνα αλλά πολύ περισσότερο το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα έγινε ευρέως αποδεκτό ότι η άκριτη ανάπτυξη εις βάρος του περιβάλλοντος σημαίνει υποβάθμιση του οικοσυστήματος και υποβάθμιση του ανθρώπου. Η μαζικοπαραγωγή και η μαζικοκατανάλωση δεν σημαίνει αυτόματα και πάντοτε πρόοδο, ιδιαίτερα όταν ανταγωνίζεται ευθέως το περιβάλλον και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ζωής. Μεταξύ άλλων, τους πατροπαράδοτους τρόπους ζωής τους, την πολιτισμική τους κληρονομιά, τις κοινωνικές σχέσεις, την άκριτη αστικοποίηση, τις οικογενειακές σχέσεις, την ερωτική συμπεριφορά και τη δημοκρατία.
Ένας «πλαστικός» και μηχανοποιημένος τρόπος ζωής προκαλεί ανθρωπολογική υποβάθμιση κάθε είδους και σίγουρα διαφθορά της διατροφικής αλυσίδας.
Αειφόρος ανάπτυξη σημαίνει:
α) Διασφάλιση πόρων για το μέλλον με χρήση τους που είναι μικρότερη από την ανανέωσή τους,
β) μέριμνα ούτως ώστε να διαφυλαχθεί η χλωρίδα και πανίδα και
γ) μέριμνα ούτως ώστε να μην θίγεται η εν γένει φυσική και πολιτισμική κληρονομιά, της οποίας το δικαίωμα απόλαυσης των αγαθών ανήκει σε όλους.
«Αειφόρος ή συντηρούμενη ανάπτυξη (Sustainable Development)», επιπλέον, «είναι εκείνο το είδος της ανάπτυξης που αντιμετωπίζει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να αποστερεί από τις επόμενες γενιές τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τις δικές τους ανάγκες» (Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών).
Κάποια πράγματα είναι τόσο αντικειμενικά και τόσο πασίδηλα ορθά, ούτως ώστε με λογικούς όρους δεν τίθεται καν ζήτημα αμφισβήτησής τους. Η ηθικολογία ή αντίστροφα η «αναπτυξιακή ρητορική» περιττεύει. Έτσι, μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα ότι οι αναπτυξιακές δυνατότητες της Ελλάδας, όπως και κάθε άλλης χώρας η οποία (ευτυχώς για τους κατοίκους της) δεν διαθέτει βαριά και ρυπογόνο βιομηχανία, σχετίζεται με δύο βασικά αλληλένδετους παράγοντες:
Πρώτον, τη φιλική με το περιβάλλον και με τους υπάρχοντες πόρους τεχνολογία αιχμής που επιτυγχάνει οικονομική ανταγωνιστικότητα εκεί όπου η χώρα έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα (υπηρεσίες, ναυτιλία, τουρισμό υψηλής στάθμης –όχι μαζικό και όχι ενθαρρυντικό της χυδαίας υποκουλτούρας–, κατασκευαστικός τομέας, εκπαίδευση, γεωργία υψηλών προδιαγραφών βιολογικού προσανατολισμού, συμμετρικές ξένες επενδύσεις σε αυτούς και άλλους τομείς κ.τ.λ.
Δεύτερον, διαφύλαξη ως κόρη οφθαλμού των φυσικών πόρων, δηλαδή την ακεραιότητα όσων φυσικών τοπίων και πολιτισμικών αγαθών έμειναν άθικτα από την άκριτη αστικοποίηση, την άναρχη ανάπτυξη και την αυθαίρετη και χωρίς πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό δόμηση σε πλείστες περιοχές.
Βασικά, θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι εξ αντικειμένου και αποφεύγοντας κάθε βαρβαρισμό, πιθηκισμό και υπανάπτυκτων νοοτροπιών (για παράδειγμα, τη βάρβαρη εκποίηση μερικών πανέμορφων παραλιών της Τουρκίας και την συνεπαγόμενη οικολογική καταστροφή που προκλήθηκε), η Ελλάδα είναι καταδικασμένη σε οικονομικό θάνατο, εάν δεν κατανοήσει ότι το αειφόρο οικονομικό πλεονέκτημά της είναι εκείνα τα φυσικά και πολιτισμικά αγαθά της που έτυχε να μην πληγούν τις τελευταίες δεκαετίες.
Κανένας «φιλοξενούμενός μας επισκέπτης» –έτσι θεωρεί όσους επισκέπτονται την Ελλάδα μια σωστή αναπτυξιακή πολιτική αυτού που συμβατικά ονομάζεται «τουρισμός»– δεν θα έλθει μελλοντικά στην Ελλάδα αν δεν έχουν μείνει ανέπαφα τα φυσικά τοπία που ακόμη δεν έχουν κατακλυστεί από μαζική υποκουλτούρα και αν δεν έχει διαφυλαχθεί ακέραια η πολιτιστική κληρονομιά των Ελλήνων.
Δεν αντιλέγουμε ότι τα πιο πάνω δεν είναι άσχετα με το πώς βλέπουμε την πατρίδα μας και με το πόσο αγαπούμε το συλλογικό Είναι μας: Μεταξύ άλλων, πώς και πόσο είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε την αξιοπρέπειά μας και τον τρόπο ζωής μας στη μεταμοντέρνα βαρβαρότητα. Πώς και πόσες ξενοκρατικές λογικές θα εισρεύσουν στην επικράτειά μας. Πώς και πόσο ταυτιζόμαστε με την ιδιοσυστασία της κοινωνίας στην οποία ανήκουμε. Πως και πόσο σεβόμαστε την πολιτισμική μας κληρονομιά και το φυσικό περιβάλλον του τόπου μας. Πόσο θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι ή εάν αντίθετα έχουν ήδη κυριαρχήσει αξιοθρήνητα σύνδρομα ξενοκρατίας και υποτέλειας.
Για να συνδέσουμε αυτά τα ζητήματα με την ζώσα καθημερινότητα: ποιος από τους δύο δίσκους της πλάστιγγας βαραίνει όταν από τη μία πλευρά είναι το οικοσύστημα και ο πολιτισμός που κληρονομήσαμε και από την άλλη πλευρά αχρείαστα μωροφιλόδοξα σύνδρομα και συμπλέγματα. Αρχοντοχωριάτικα ντυσίματα, περιττά αυτοκίνητα «πολυτελείας» και κωμικοτραγικές επιδειξιομανείς συμπεριφορές κάθε είδους που υποβαστάζουν ελλειμματικές προσωπικότητες και ασθενείς ψυχές.
Εν κατακλείδι, πόσο αγαπάμε και σεβόμαστε την πατρίδα μας ή αντίστροφα πόσο θεωρούμε τους εαυτούς μας παροδικούς αχθοφόρους, άπληστους επιβήτορες των φυσικών και πολιτισμικών αγαθών και εφήμερους μεταπράτες ξεπουλήματός τους.
Καμιά αντίρρηση δεν μπορεί να υπάρξει ότι αμφίπλευρες επιλογές στα πιο πάνω «διλήμματα» προσδιορίζουν τις ποιοτικές βαθμίδες μιας οποιασδήποτε κοινωνίας: Ποια κοσμοθεωρητικά θέσφατα υποβόσκουν στα κοινωνικοπολιτικά της θεμέλια; Ποιες είναι οι ποιοτικές βαθμίδες της πολιτικής της ανθρωπολογίας και του κοινωνικοπολιτικού της συστήματος; Τι κυρίαρχα πολιτισμικά πρότυπα προσδιορίζουν την αισθητική των πολιτών; Ποιες είναι οι ποιοτικές βαθμίδες του τρόπου ζωής τους; Ποιες πολιτικές προσεγγίσεις υιοθετούνται εάν σκοπός είναι υψηλές ποιοτικές βαθμίδες ζωής;
Πολύ σωστά και πολλοί επισημαίνουν ότι αειφόρος ανάπτυξη, πολιτισμός και πολιτική είναι άρρηκτα αλληλένδετα. Υπό αυτό το πρίσμα θα πρόσθετα ότι το πολιτισμικό και πολιτικό παράδειγμα που επιλέγεται είναι και το μέτρο στάθμισης και εκτίμησης των ποιοτικών μας βαθμίδων και των πιθανοτήτων εθνοκρατικής επιβίωσης.
Επειδή επιπλέον παρά τις εξελίξεις στο πεδίο αυτό στους διεθνείς θεσμούς, όπως και για πολλά άλλα ζητήματα απουσιάζει κάποια παγκόσμια εξουσία για να υποδείξει και εφαρμόσει περιβαλλοντολογικά υγιείς αποφάσεις, αρμόδιο και υπεύθυνο για ότι συμβαίνει και ότι αποφασίζεται είναι το κοινωνικοπολιτικό σύστημα κάθε κράτους. Ότι και να λέγεται και να πράττεται αλλού, σημασία έχει ότι θα πάθουμε αυτό που μας αξίζει ανάλογα και αντίστοιχα με τις αποφάσεις που υιοθετούνται και εφαρμόζονται τώρα.
-----
Ο κατήφορος της μαζικής υποκουλτούρας, το ζήτημα της ανάπτυξης και τα φυσικά και πολιτισμικά αγαθά μιας κοινωνίας
Ο κατήφορος της αλόγιστης μαζικοπαραγωγής και των αχρείαστων μαζικοκαταναλωτικών συνδρόμων, η περιφρόνηση για την ποιότητα του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος και η συνεπαγόμενη έλευση της αντιαισθητικής μαζικής υποκουλτούρας που όπως εξελίσσονται τα πράγματα θα συνοδεύεται από πτώχευση των Ελλήνων πολιτών και ξενοκρατικές δομές, οδηγεί σε μια ολοένα μεγαλύτερη υποβάθμιση της Ελληνικής κοινωνίας και του τρόπου ζωής των Ελλήνων πολιτών.
Είναι πλέον οικουμενικά κεκτημένη παραδοχή ότι η ποιότητα της ανθρώπινης ζωής και η διασφάλιση της πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς τίθεται με ίσους όρους με την οικονομική ανάπτυξη. Καθιστά την όποια συμβατική ανθρώπινη ευημερία επισφαλή και η επαπειλούμενη περιβαλλοντολογικά επιβαρυντική οικονομική ανάπτυξη πλήττει τις μελλοντικές γενιές. Η ζωή σε ένα υγιές και αρμονικό περιβάλλον είναι παγίως πολιτικό δικαίωμα όλων των πολιτών ενώ τα «οφέλη» μιας οικολογικά επιβαρυντικής ανάπτυξης δεν μπορεί παρά να είναι και αυτά αχρείαστα, εφήμερα και στο τέλος βλαπτικά για όλους.
Αν και η συζήτηση εξελίσσεται και οι διεθνείς συμβάσεις διαρκώς διαμορφώνονται προς την κατεύθυνση διαφύλαξης όποιων φυσικών και πολιτισμικών αγαθών δεν έχουν ακόμη πληγεί, είναι ευδιάκριτο ότι υπάρχει ήδη μια αξιοπρόσεκτη διεθνής και ενδοκρατική κανονιστική τάξη που ευνοεί τη διαφύλαξη της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς.
Το ζήτημα της σχέσης οικονομικής ανάπτυξης και βιωσιμότητας της ανάπτυξης αυτής με τρόπο που επιτρέπει την πρόοδο και ταυτόχρονα διαφυλάττει τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους και την ακεραιότητα όσων φυσικών και πολιτισμικών αγαθών δεν πλήγηκαν, είναι πλέον εν πολλοίς ηθικά κατοχυρωμένο. Υπό την αίρεση της επισήμανσης που προηγήθηκε ότι εν πολλοίς το βάρος της ευθύνης φέρει κάθε κοινωνικοπολιτικό σύστημα, αξίζει να σημειωθεί ότι η κανονιστική αντιμετώπιση της προστασίας του περιβάλλοντος κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος.
Αναμφίβολα, τόσο διακρατικά όσο και εντός των κρατών το ζήτημα της σχέσης «περιβάλλον-ανάπτυξη» ήταν και θα συνεχίσει να είναι πολιτικό και το εκκρεμές των συζητήσεων θα αναζητεί μια σωστή πολιτική φιλοσοφία πάνω στην οποία λαμβάνονται οι αποφάσεις. Παραμένει εν τούτοις γεγονός ότι κοινωνίες που πλήττονται από υπανάπτυξη ή κοινωνίες, όπως η ελληνική όπου οι ηγέτες της την οδήγησαν στον κατήφορο της ύφεσης, τείνουν να παραβλέπουν περιβαλλοντολογικά κριτήρια και παράγοντες που θεωρούνται πλέον, ηθικοκανονιστικά μιλώντας, θέσφατα.
Πολιτικά, πολιτισμικά και αισθητικά κριτήρια συμπλέκονται με φόβους και αβεβαιότητες με αποτέλεσμα να ευνοούνται αποφάσεις που υποβαθμίζουν τον τρόπο ζωής και που πλήττουν τις μελλοντικές γενιές. Αν και αναμφίβολα όπως με όλα τα ζητήματα η υπόθεση της αειφόρου ανάπτυξης ενδέχεται να θέτει αμφίπλευρα διλήμματα και προβλήματα, κάποια πράγματα αποτελούν, εν τούτοις, σταθερές κάθε αξιοπρεπούς και φυσιολογικής στάσης ζωής.
Πάνω στο εκκρεμές των θεωρήσεων στον ένα πόλο υπάρχει μια τεχνόσφαιρα μέσα στην οποία οι καθήμενοι «απολαμβάνουν» μια ολοένα και πιο αποχαυνομένη μηχανική ζωή. Δεν νοιάζονται αν τρέφονται με πλαστικές τροφές. Ηδονίζονται από τις Σειρήνες της μαζικής υποκουλτούρας και τα μεταμοντέρνα θέλγητρά της. Στον άλλο πόλο του ίδιου εκκρεμούς προσκολλώνται όσοι θέλουν μεν ανάπτυξη αλλά περιβαλλοντολογικά ευαίσθητη και με ποιοτικά κριτήρια ζωής που διασφαλίζουν ισορροπία μεταξύ ποιότητας και ποσότητας.
Παραμένει το γεγονός ότι η μεταμοντέρνα μαζική υποκουλτούρα, τα σύνδρομα νεοπλουτισμού σε πνευματικά υπανάπτυχτες κοινωνίες και ο μωροφιλόδοξος καταναλωτικός πιθηκισμός λιγότερο αναπτυγμένων και εξαρτημένων κοινωνιών οδηγεί σε ιλαροτραγικές αν όχι κωμικές συμπεριφορές. Η επιδειξιομανία, η ματαιοδοξία, ο μηδενισμός και ο αρχοντοχωριατισμός ρίχνει ουκ λίγους στα χαμηλότερα ανθρωπολογικά σκαλοπάτια.
Επειδή ακριβώς αυτά πολλά άλλα ζητήματα είναι εξόχως «Πολιτικά» με την βαθύτερη και πλατύτερη έννοια του όρου, κατοπτρίζουν, εν τέλει, εναλλακτικές επιλογές πολιτικής φιλοσοφίας για τον άνθρωπο, το κράτος και τον κόσμο. Μηδενιστές, μωροφιλόδοξοι και ματαιόδοξοι αρχοντοχωριάτες καραγκιόζηδες με μηδενικές ποιοτικές αξιώσεις και καμιά σκέψη για τις μελλοντικές γενιές; Μηδενική ευαισθησία για το γεγονός ότι η κατάληψη όσων φυσικών τοπίων δεν καταστράφηκαν δεν αναπληρώνεται και δεν επανορθώνεται;
Καμιά αντίρρηση ότι ελέω δημοκρατίας υπάρχει ατομική ελευθερία αποχαύνωσης ή ακόμη και ατομικής διαστροφής, εάν ένας «ιδιώτης» το επιλέγει για την ατομική του ζωή. Το ίδιο και για να αναπτύσσει αυτοκτονικά σύνδρομα ή να υποβαθμίζει με κάθε δυνατό μεταμοντέρνο τρόπο τον εθελούσια μίζερο, συμπλεγματικό και μπερδεμένο επίγειο βίο του. Τι φταίει όμως το περιβάλλον; Τι φταίνε οι αιώνιας αξίας ισορροπίες του οικοσυστήματος;
Επειδή ακριβώς το οικοσύστημα δεν πρέπει να πλήττεται λόγω ατομικών ιδιοτροπιών ή εφήμερων οικονομικών κρίσεων, καμία απόφαση δεν πρέπει να είναι βιαστική και άκριτη. Επιβάλλεται, τουλάχιστον, να γίνει σεβαστό το πνεύμα και το γράμμα των διεθνών και κοινοτικών συμβάσεων καθώς και το μέχρι σήμερα δικαιακό κεκτημένο στην εσωτερική δικαιοταξία.
Μια περιστασιακή πλειοψηφία βουλευτών το 2012, για παράδειγμα, αν βεβηλώσουν με καζίνα και υψηλά ξενοδοχεία τη νήσο Φλέβα, όπως ήδη αναφέραμε φυσικό τοπίο έκτασης 1.500 στρεμμάτων μέσα στην αυλή πολλών εκατομμυρίων αστικοποιημένων πολιτών χωρίς άλλη αντίστοιχη διέξοδο, εγκληματούν πολιτικά και αναπτυξιακά. Εγκληματούν επίσης πολιτισμικά και βλάπτουν ανεπανόρθωτα τις μελλοντικές γενιές.
Τα οποιαδήποτε ψίχουλα της εκποίησης καταστρέφουν τη χλωρίδα και πανίδα εκδιώκουν δεκάδες χιλιάδες πτηνά που γεννούν και επωάζουν και στερούν τη δυνατότητα στους πολίτες να απολαύσουν τη φύση καθημερινά και απρόσκοπτα. Δεν είναι κάτι τέτοιο αναγκαίο για την εργασιακή τους απόδοση, για την ευημερία τους, για την απόλαυση ποιοτικών προϊόντων της φύσης, για τον πατροπαράδοτο τρόπο ζωής και για την απόλαυση των παραδοσιακών πολιτισμικών αγαθών; Είναι όλα αυτά αναλώσιμα στον βωμό μαζικοπαραγωγικά παραγόμενων πλαστικών απομιμήσεων και προτιμήσεων;
Εν τέλει, το προαναφερθέν εκκρεμές κάθε Πολιτείας έχει στη μια πλευρά ανθρωπολογικά εκμηδενισμένους πρωταθλητές τις ιδιωτείας και στην άλλη πλευρά πολιτειακά πολίτες που επιδίδονται στο άθλημα ενός ενάρετου πολιτικού βίου.
Στον ένα πόλο βρίσκουμε έσχατους ατομικιστές, φιλοτομαριστές, ηδονιστές, μηδενιστές, άπληστους διακατεχόμενους από εγωπάθεια και ωμές ορμές, ασύδοτους, πανέτοιμους για κατάχρηση εις βάρος της Πολιτείας και ελάχιστα ή καθόλου ευαίσθητους για το φυσικό τοπίο, την πολιτισμική κληρονομιά και τα βαθύτερα μακροχρόνια συμφέροντα της πολιτικής κοινότητας στην οποία ανήκουν.
Στον άλλο πόλο είναι πολίτες με την ενάρετη και κλασική έννοια του όρου, οι οποίοι θεωρούν τη δική τους ευημερία και επιτυχία συνάρτηση της πολιτισμικής και φυσικής ακεραιότητας και της ασφάλειας της Πολιτείας στην οποία ανήκουν. Είναι γι’ αυτό φυσιολογικά ευαίσθητοι και θετικοί με τις οικουμενικές κατακτήσεις του πολιτικού πολιτισμού των ανθρώπων. Μεταξύ αυτών των κατακτήσεων οικουμενικού χαρακτήρα είναι και η αειφόρος ανάπτυξη.
Ο Περικλής, πάντως, εδώ και δύο χιλιετίες προσδιόρισε τις πιο πάνω προϋποθέσεις του πολιτειακού βίου με ακρίβεια: Ιδιωτεία versus πολιτειακή συνείδηση και αίσθημα του συλλογικού συμφέροντος.
Μια τέτοια κλασική αντίληψη σίγουρα δεν είναι αποδεκτή από την επέλαση του μηδενισμού. Λογικό είναι κάθε γνήσιο πνευματικό τεκνό του Μαρκήσιου de Sade να ισχυρίζεται ότι η ιδιωτεία πρέπει να υπερισχύει των καλώς νοούμενων πολιτειακών συμφερόντων. Πνεύμα και πολιτισμός δεν υπάρχει, θα ισχυριζόταν ο de Sade και οι οπαδοί του: Υπάρχει μόνο ηδονισμός, ιδιωτεία που τον εκπληρώνει, φιλοτομαρισμός, εγωπάθεια και άπληστη απόλαυση των άνομων οφελών της ισχύος όποιος περιστασιακά την κατέχει.
Όσο και αν μέσα στην κρεπάλη της κρίσης και των εκφοβισμών κυριαρχούν τέτοιες μηδενιστικές τάσεις, παραμένει γεγονός ότι η Ελλάδα του 2012 θα επιβιώσει αν καταδειχθεί ότι παρά την κρίση υπάρχουν εν τούτοις ακόμη αντιστάσεις κατά της εκποίησης του δημόσιου πλούτου και των φυσικών και πολιτισμικών αγαθών που κληροδοτήσαμε. Όσων τουλάχιστον έμειναν ακόμη άθικτα.
26.9.2012
GR
FR
DE
ES
IT
RU
EU