Στον Αώο, στην καρδιά της Πίνδου, κολυμπάνε χέλια που έχουν διανύσει χιλιάδες χιλιόμετρα από τον Ατλαντικό Ωκεανό, ενώ στον Κράθι, στη Βόρεια Πελοπόννησο, το νερό έχει έξι φορές λιγότερο άζωτο από το νερό της βροχής! Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι τα έχουμε συνδέσει με εικόνες από νεκρά ψάρια και σκουπίδια, τα ποτάμια μας έχουν σε γενικές γραμμές να επιδείξουν καλή υγεία, οπωσδήποτε καλύτερη από εκείνη των ποταμών της Ευρώπης, όπως φαίνεται από τις πρώτες εκτιμήσεις του πρώτου στην ιστορία μας Εθνικού Προγράμματος Παρακολούθησης της Οικολογικής Ποιότητας των υδάτων στους ποταμούς που δημοσιεύει αποκλειστικά «Το Βήμα».
Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι τα προβλήματα δεν υπάρχουν – αντιθέτως, σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αρκετά έντονα. Χάρη στο νέο πρόγραμμα ωστόσο, το οποίο εξετάζει για πρώτη φορά συστηματικά και ολοκληρωμένα την κατάσταση των ελληνικών ποταμών, αρχίζουμε πλέον να γνωρίζουμε την πραγματική τους διάσταση και τις αιτίες τους – και μαζί με αυτά και τους τρόπους για να τα αντιμετωπίσουμε. Η εικόνα θα είναι πιο ολοκληρωμένη σε δύο χρόνια, όταν οι επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ που έχουν αναλάβει το έργο θα είναι σε θέση να δημοσιεύσουν τις πρώτες επίσημες αξιολογήσεις τους. Και τότε πια το μόνο που θα χρειάζεται για να πολλαπλασιάσουμε τις «γαλάζιες σημαίες» των ποταμών μας θα είναι η βούληση όλων μας.
Τα ποτάμια της Ελλάδας δεν έρχονται συνήθως στη δημοσιότητα για καλό - αν τα δούμε στις ειδήσεις, θα είναι είτε επειδή τα νερά τους σκοτώνουν ψάρια, όπως συνέβη με τον Ευρώτα, τον Πηνειό, τον Σπερχειό και όχι μόνο, είτε επειδή πλημμυρίζουν και προκαλούν ζημιές σε καλλιέργειες και σπίτια. Και όμως, όπως φαίνεται, παρά τα κατά τόπους έντονα προβλήματα η χώρα μας έχει σε γενικές γραμμές να επιδείξει ποταμούς σε καλύτερη κατάσταση σε σχέση με την Ευρώπη. Και αυτό είμαστε σε θέση να αρχίζουμε να το διαπιστώνουμε σιγά-σιγά χάρη στην πρώτη στην εθνική μας ιστορία συστηματική προσπάθεια αποτίμησης της οικολογικής ποιότητας των ποταμών μας που έχει ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια. Οι πρώτες επίσημες αξιολογήσεις δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη, οι επιστήμονες όμως είναι σε θέση να κάνουν κάποιες εκτιμήσεις, τις οποίες δημοσιεύει αποκλειστικά «Το Βήμα», αναδεικνύοντας τόσο τα ευαίσθητα όσο και τα «δυνατά» σημεία. Και αν αυτό δεν λύνει από μόνο του τα προβλήματα, μας δίνει για πρώτη φορά τη δυνατότητα να τα γνωρίσουμε στην πραγματική τους διάσταση και έτσι να είμαστε σε θέση να τα αντιμετωπίσουμε με τον καλύτερο τρόπο διαφυλάσσοντας την «υδάτινη» κληρονομιά μας.
Το πρώτο πλήρες πρόγραμμα παρακολούθησης
Το Εθνικό Πρόγραμμα Παρακολούθησης της Οικολογικής Ποιότητας των υδάτων στους ποταμούς άρχισε να «τρέχει» το καλοκαίρι του 2012, όταν ανατέθηκε με κοινή υπουργική απόφαση στο Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) από την Ειδική Γραμματεία Υδάτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ). Η εκκίνησή του ήταν βιαστική - «στήθηκε» άρον-άρον προκειμένου να αποφύγει η χώρα μας μια καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή είχε καθυστερήσει τις υποχρεώσεις που υπαγορεύει από το 2000 η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/60, γνωστή και ως Οδηγία-Πλαίσιο για τα Υδατα (ΟΠΥ). Η δε πορεία του γίνεται μετ' εμποδίων, κυρίως λόγω προβλημάτων στη ροή χρηματοδότησης. Παρά τα εμπόδια ωστόσο, τα πράγματα προχωρούν και σήμερα φθάνει να καλύπτει αρκετούς ποταμούς σε όλη την επικράτεια. «Εχουμε 450 σταθμούς παρακολούθησης και στα 14 υδατικά διαμερίσματα. Αντιστοιχούν σε 140 ποτάμια και καλύπτουν σχεδόν το σύνολο των επιφανειακών απορροών της χώρας» λέει στο «Βήμα» ο γεωλόγος-βιογεωχημικός Νίκος Σκουλικίδης, διευθυντής Ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ και επικεφαλής του προγράμματος.
Με «μάρτυρες» ζώα και φυτά
Πέραν του ότι είναι πιο εκτεταμένο και συστηματικό από κάθε προηγούμενη προσπάθεια (οι έλεγχοι και οι δειγματοληψίες γίνονται τρεις φορές τον χρόνο: τον χειμώνα, την άνοιξη και το καλοκαίρι), μια βασική διαφορά του νέου, εθνικού προγράμματος είναι ότι δεν περιορίζει τους ελέγχους του μόνο στη φυσικοχημική και χημική σύσταση του νερού. «Επεκτείνεται, σύμφωνα με την ΟΠΥ, και στα υδρομορφολογικά και βιολογικά χαρακτηριστικά των ποτάμιων οικοσυστημάτων, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα μιας πιο ολιστικής εκτίμησης της κατάστασής τους. Παλαιότερα το εθνικό δίκτυο υλοποιούνταν από το υπουργείο Γεωργίας, που παρακολουθούσε σε μηνιαία βάση ένα μικρότερο δίκτυο σταθμών μόνο ως προς την παροχή τους και τις φυσικοχημικές και χημικές παραμέτρους του νερού» επισημαίνει ο κ. Σκουλικίδης. «Πήγαιναν δηλαδή στα σημεία δειγματοληψίας, έπαιρναν δείγματα νερού και με βάση τις χημικές αναλύσεις έκριναν πώς ήταν η κατάσταση των ποταμών, κάτι δηλαδή σαν "φωτογραφία στιγμής"» εξηγεί από την πλευρά του μιλώντας στο «Βήμα» ο περιβαλλοντολόγος-ποταμολόγος Γιώργος Χατζηνικολάου, επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΚΕΘΕ. «Αυτό όμως δεν ανταποκρίνεται πάντα στην κατάσταση ενός ποταμού, γιατί, όπως ξέρετε, το νερό τρέχει. Αν, για παράδειγμα, ένα βυτιοφόρο ακαθάρτων είχε παρανόμως αδειάσει το φορτίο του σε εκείνο το σημείο ή παραπάνω, η εικόνα θα ήταν εντελώς διαφορετική αν η μέτρηση γινόταν αμέσως μετά το συμβάν ή κάποιες ημέρες αργότερα».
Σήμερα το ΕΛΚΕΘΕ εξετάζει την κατάσταση των ποταμών μελετώντας επιπροσθέτως και τους οργανισμούς που ζουν μέσα σε αυτούς - τα ψάρια, τα υδρόβια φυτά, τα μακροασπόνδυλα (λάρβες εντόμων, βδέλλες, σαλιγκάρια, καρκινοειδή που ζουν κυρίως στον πυθμένα) και τα διάτομα (μονοκύτταροι οργανισμοί που ζουν συνήθως κολλημένοι στις πέτρες στα ρηχά του βυθού). Η υδρόβια ζωή ενός ποταμού, όπως εξηγεί ο κ. Χατζηνικολάου, είναι ένας δείκτης που αποκαλύπτει την «ιστορία» του. «Η παρουσία ή απουσία οργανισμών, όπως έντομα ή ψάρια, λειτουργεί ως μάρτυρας για το τι έχει συμβεί το προηγούμενο διάστημα» λέει. «Αν δεν υπάρχουν τα φυτά και τα ζώα του ποταμού ή αν δεν είναι αυτά που θα έπρεπε να είναι με βάση τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου ποταμού, ακόμη κι αν το νερό βγαίνει στις χημικές αναλύσεις πεντακάθαρο, σημαίνει ότι κάτι έχει συμβεί, κάτι δεν πάει καλά»...............................http://www.tovima.gr/science/article/?aid=616759
[Φαφούτη Λαλίνα]
20/7/14
--
GR
FR
DE
ES
IT
RU
EU
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου